قانون استراحت در شب کاری/ کار در شب برای این کارگران ممنوع است

کارگر ۲۴ – قانون کار شرایط مختلفی را برای نحوه انجام کار و محاسبه حقوق پیش‌بینی کرده است؛ یکی از مهم‌ترین این موارد، فوق‌ العاده شب کاری است که به کارگرانی تعلق می‌گیرد که ساعت کاری آن‌ها در طول شب قرار دارد.

شب کاری در قانون کار

محاسبان نوشت: بر‌اساس ماده ۵۳ قانون کار، به انجام فعالیت‌های شغلی بین ساعات ۲۲:۰۰ تا ۰۶:۰۰، شب کاری گفته می‌شود. این بازه زمانی به‌عنوان شیفت شب در قانون کار شناخته شده و برای کارگران غیر نوبتی، مزایای ویژه‌ای در نظر گرفته شده است. مطابق ماده ۵۸ قانون کار، میزان فوق العاده شب کاری برابر است با ۳۵ درصد اضافه بر مزد ساعتی عادی. به بیان ساده، کارگری که در این ساعات کار می‌کند، علاوه بر دستمزد عادی خود، باید به ازای هر ساعت کار، ۳۵ درصد بیشتر دریافت کند.

قانون‌گذار همچنین تأکید کرده است که این مزایا مخصوص کارگرانی است که به‌صورت دائمی در شیفت شب کار می‌کنند. کارگران نوبتی فقط در صورتی مشمول این حق می‌شوند که بخشی از شیفت کاری آن‌ها در بازهٔ شب کاری قرار گیرد.

محاسبه شب کاری

محاسبه دقیق حقوق شب کاری ۱۴۰۴ یکی از دغدغه‌های مهم کارگران و کارفرمایان است. برای تعیین صحیح این مبلغ، ابتدا باید دستمزد ساعتی کارگر محاسبه شود. براساس قانون کار، دستمزد روزانه بر عدد ۷.۳۳ (ساعات کاری استاندارد روزانه) تقسیم می‌شود تا دستمزد یک ساعت کار عادی محاسبه شود.

سپس برای محاسبه دستمزد هر ساعت شب کاری، این مبلغ در ضریب ۱.۳۵ (معادل ۳۵ درصد اضافه برای شب کاری) ضرب می‌شود، ضریبی که نشان دهندهٔ ۳۵ درصد افزایش دستمزد به دلیل کار در ساعات شب است. این روش محاسبه به کارفرمایان کمک می‌کند که حقوق شب‌کاری را به دقت و طبق قانون تعیین کنند و از بروز هرگونه تخلف یا اختلاف احتمالی جلوگیری شود.

فرمول محاسبه شب کاری

فرمول محاسبه شب کاری به شرح زیر است:

دستمزد شب کاری = تعداد ساعات شب کاری * ۱.۳۵ * ( ۷.۳۳ / دستمزد روزانه )

مثال محاسبه شب کاری ۱۴۰۴

برای درک بهتر، فرض کنید کارگری در مهرماه ۱۴۰۴ با دستمزد روزانه ۳٬۴۶۳٬۶۵۶ ریال، به مدت ۳۰ ساعت در شیفت شب کار کرده است. محاسبه حقوق شب کاری او به صورت زیر خواهد بود:

دستمزد ساعتی: ۴۷۲٬۵۲۳ = ۷.۳۳ / ۳٬۴۶۳٬۶۵۶

دستمزد هر ساعت شب کاری: ۶۳۷٬۹۱۸ = ۱.۳۵ * ۴۷۲٬۵۲۳

دستمزد کل شب کاری: ۱۹٬۱۳۷٬۵۴۰ = ۳۰ * ۶۳۷٬۹۱۸

بنابراین، برای ۳۰ ساعت شب کاری، مبلغ ۱۹٬۱۳۷٬۵۴۰ ریال به عنوان فوق العاده شب کاری دریافت می‌کند.

حقوق شب کاری ۱۴۰۴

نرخ شب کاری ۱۴۰۴ برای هر ساعت، مبلغ ۶۳۷٬۹۱۸ ریال تعیین شده است. این نرخ بر‌اساس حداقل دستمزد مصوب وزارت کار محاسبه می‌شود.

حداقل دستمزد روزانه در سال ۱۴۰۴، برابر با ۳٬۴۶۳٬۶۵۶ ریال است که با تقسیم بر ۷.۳۳، دستمزد یک ساعت کار عادی برابر به مبلغ ۴۷۲٬۵۳۲ ریال می‌رسد. با اعمال ضریب ۳۵ درصد، فوق العاده شب کاری ۱۴۰۴ برای هر ساعت کار در شیفت شب، ۶۳۷٬۹۱۸ ریال است. این مبلغ برای کارگران غیر نوبتی که به طور ثابت در شیفت شب کار می‌کنند، به عنوان حق‌الزحمه شب کاری اعمال می‌شود.

تفاوت شب کاری با نوبت کاری چیست؟

شب کاری و نوبت کاری دو مفهوم متفاوت در قانون کار هستند که اغلب به اشتباه به جای یک‌دیگر استفاده می‌شوند. شب کاری به فعالیت‌هایی گفته می‌شود که در ساعات ۲۲ تا ۶ انجام می‌شود و طبق قانون مشمول ۳۵ درصد فوق العاده شب کاری است. این نوع کار معمولاً برای کارگران غیر نوبتی که به‌صورت ثابت یا موقت در شیفت شب فعالیت می‌کنند، اعمال می‌شود.
از سوی دیگر نوبت کاری به وضعیتی اطلاق می‌شود که کارگر در طول ماه به‌صورت چرخشی در شیفت‌های صبح، عصر و شب کار می‌کند. ماده ۵۵ قانون کار، نوبت کاری شامل شیفت‌هایی است که به‌صورت دوره‌ای تغییر می‌کنند و هرکدام ممکن است نرخ‌های متفاوتی داشته باشند.

کار نوبتی در شب و شب‌کاری هرچند در ظاهر شباهت‌هایی دارند، اما تفاوت‌های اساسی میان آن‌ها وجود دارد. در کار نوبتی شبانه، فرد به صورت گردشی و دوره‌ای در نوبت‌های صبح، عصر و شب مشغول کار است و این چرخش حداقل در یک بازهٔ زمانی یک ماهه صورت می‌گیرد. به عبارت دیگر ساعات کاری فرد در قالب یک الگوی چرخشی تغییر می‌کند.

اما شب کاری به فعالیتی گفته می‌شود که به صورت ثابت و بدون تغییر، در ساعات شبانه بین ۲۲ الی ۶ صبح انجام می‌شود. بدین ترتیب، شب کاری به عنوان یک زمان کار دائمی در شب تعریف می‌شود. از نظر مزایا، شب کاری شامل ۳۵٪ افزایش دستمزد برای ساعات کاری در شب است. در حالی که نوبت کاری بر‌اساس نوع شیفت مزایای متفاوتی دارد که به عنوان فوق‌العاده نوبت کاری شناخته می‌شود.

جمع بندی

شب کاری به انجام فعالیت‌های کاری توسط کارگران غیر‌نوبتی در بازه زمانی ۲۲ الی ۶ صبح گفته می‌شود. مطابق با ماده ۵۸ قانون کار، برای جبران سختی‌های ناشی از کار در ساعات شب و حمایت از سلامت و رفاه کارگران، ۳۵٪ به عنوان فوق‌العاده اضافه بر مزد ساعتی در نظر گرفته شده است. بنابراین، حقوق کارکنان شاغل در شیفت شب با کارکنانی که به صورت روزانه فعالیت می‌کنند، متفاوت و متناسب با شرایط ویژه شب کاری محاسبه می‌شود.

سوال

آیا به ساعات شب کاری اضافه کاری تعلق می گیرد؟

بر‌اساس ماده ۶۱ قانون کار، ارجاع کار اضافی به کارگرانی که کار شبانه یا کارهای خطرناک و سخت و زیان آور انجام می‌دهند، ممنوع است مگر با توافق طرفین.

کار در شب برای چه کسانی ممنوع است؟