حق ماموریت و مزایای اضافه کاری، شب کاری و جمعه کاری در ماموریت چگونه محاسبه می‌شود؟

کارگر ۲۴ – محاسبه حق ماموریت در قانون کار یکی از موضوعات مهم در بحث حقوق و دستمزد کارگران است.

قانون‌گذار با پیش‌بینی این حق در ماده ۴۶ قانون کار، تلاش کرده شرایطی را که کارگر به‌اجبار خارج از محل اصلی خدمت خود مشغول انجام وظیفه می‌شود، به‌صورت شفاف و عادلانه تنظیم کند.

کارتابان نوشت: حق ماموریت کارگران علاوه بر جبران سختی‌های سفر کاری، چارچوب مشخصی را نیز برای کارفرمایان ایجاد می‌کند تا تکالیف خود را در این زمینه بدانند.

اهمیت این موضوع زمانی بیشتر می‌شود که بدانیم ماموریت تنها به پرداخت مزد روزانه محدود نمی‌گردد؛ بلکه شامل فوق‌العاده‌ای است که قانون حداقل آن را تعیین کرده و در کنار آن، مسائل دیگری همچون هزینه ایاب و ذهاب، شرایط اسکان و حتی محاسبه اضافه‌کاری، شب‌کاری و جمعه‌کاری در ماموریت نیز باید در نظر گرفته شود.

به همین دلیل، آشنایی دقیق با قوانین ماموریت در قانون کار، نحوه محاسبه تعداد روز ماموریت، مبلغ فوق‌العاده روزانه، و سایر مزایای مرتبط، برای کارگران و کارفرمایان امری ضروری است. در ادامه، این موارد را به‌طور کامل بررسی خواهیم کرد.

ماموریت طبق قانون کار چیست؟

ماموریت در قانون کار به وضعیتی گفته می‌شود که کارگر به دستور کارفرما برای انجام وظایف کاری، خارج از محل اصلی کارگاه اعزام شود. بر اساس ماده ۴۶ قانون کار، در چنین شرایطی کارگر استحقاق دریافت فوق‌العاده ماموریت دارد و کارفرما نیز موظف است علاوه بر پرداخت این مبلغ، وسیله یا هزینه رفت‌ و برگشت او را تامین کند.

شرایط ماموریت در قانون کار به‌صراحت در تبصره ماده ۴۶ بیان شده است: اگر محل انجام کار حداقل ۵۰ کیلومتر از کارگاه اصلی فاصله داشته باشد یا کارگر ناچار به اقامت شبانه در محل ماموریت شود، آن سفر کاری ماموریت محسوب می‌شود. بنابراین معیار اصلی یا همان مسافت ماموریت در قانون کار پنجاه کیلومتر است، مگر اینکه توقف شبانه ضرورت پیدا کند.

طبق قانون، اعزام کارگر باید با موافقت او همراه باشد؛ این موافقت می‌تواند هنگام اعزام به ماموریت، هنگام عقد قرارداد (ذکر شرط ماموریت) یا به‌صورت ضمنی در مشاغلی که ذاتا همراه با سفر هستند، تحقق پیدا کند. رعایت قوانین ماموریت در قانون کار نه‌تنها تضمین‌کننده‌ی حقوق کارگر است، بلکه از بروز اختلافات در روابط کاری نیز جلوگیری می‌کند.

نحوه محاسبه تعداد روز ماموریت

بر اساس قوانین ماموریت در قانون کار، ملاک محاسبه روزهای ماموریت فاصله زمانی از لحظه حرکت کارگر از کارگاه اصلی تا زمان بازگشت او به همان محل است. بنابراین برای تعیین مدت ماموریت، صرفا ساعات کار مد نظر نیست، بلکه کل روزهایی که در این بازه قرار می‌گیرند به‌عنوان ماموریت محسوب می‌شوند.

به بیان دیگر، نحوه محاسبه تعداد روز ماموریت به این شکل است که:

روز حرکت به سمت محل ماموریت، حتی اگر بخشی از آن روز در راه باشد، یک روز کامل ماموریت به‌حساب می‌آید.

روز بازگشت نیز به‌عنوان آخرین روز ماموریت محاسبه خواهد شد حتی اگر قسمتی از روز صرف سفر شود.

در نتیجه، ماموریت از روز حرکت شروع می‌شود و تا روز بازگشت ادامه دارد، فارغ از اینکه کارگر چند ساعت در هر روز مشغول کار باشد.

مثال: اگر کارگری در تاریخ ۱۰ مهر ساعت ۱۸ از محل کارگاه اصلی اعزام شود و در تاریخ ۱۲ مهر ساعت ۱۰ صبح به کارگاه بازگردد، مدت ماموریت او سه روز کامل (۱۰، ۱۱ و ۱۲ مهر) محاسبه خواهد شد.

این شیوه محاسبه در عمل نیز توسط هیات‌های حل اختلاف اداره کار پذیرفته شده و با شرایط ماموریت مقرر در ماده ۴۶ قانون کار سازگار است. به همین دلیل، کارفرما موظف است مبلغ حق ماموریت هر روز را برای تمام روزهای محاسبه‌شده پرداخت نماید، حتی اگر بخشی از روز صرف تردد یا توقف در مسیر باشد.

حق ماموریت چگونه محاسبه می‌شود؟

بر اساس ماده ۴۶ قانون کار، میزان فوق‌العاده ماموریت نباید کمتر از مزد ثابت یا مزد مبنای روزانه کارگر باشد. به بیان دیگر، مبلغ حق ماموریت کارگران برای هر روز ماموریت معادل حداقل یک روز مزد ثابت کارگر است و پرداخت کمتر از این مقدار، تخلف محسوب می‌شود.

در سال ۱۴۰۴ نیز ملاک محاسبه به‌ازای هر روز حضور در ماموریت، مبلغی معادل یک روز حقوق پایه خود را تحت عنوان حق ماموریت دریافت خواهد کرد. این مبلغ بسته به میزان دستمزد هر کارگر می‌تواند متفاوت باشد، اما هیچ کارفرمایی مجاز نیست مبلغی پایین‌تر از حداقل قانونی پرداخت کند.

فرمول محاسبه مبلغ حق ماموریت ۱۴۰۴ برای کارگری که مزد او حداقل مزد قانون کار باشد به‌صورت زیر است:

حداقل مزد روزانه در سال ۱۴۰۴: ۳,۴۶۳,۶۵۶ ریال

مبلغ کل حق ماموریت = تعداد روزهای ماموریت × ۳,۴۶۳,۶۵۶ ریال

به‌طور مثال، اگر کارگر در سال ۱۴۰۴ به مدت ۴ روز در ماموریت باشد، مبلغ حق ماموریت او حداقل معادل خواهد بود با:

ریال ۱۳,۸۵۴,۶۲۴ = 4 × ۳,۴۶۳,۶۵۶

نکته مهم این است که مبلغ فوق، حداقل قانونی است. در صورتی که مزد کارگر بیشتر از این مبلغ بوده و یا در قرارداد کار یا توافق میان کارگر و کارفرما رقم بیشتری به‌عنوان مبلغ حق ماموریت ۱۴۰۴ تعیین شود، همان مبلغ توافقی ملاک عمل خواهد بود.

فوق‌العاده حق ماموریت در قانون کار چقدر است؟

وقتی صحبت از حق ماموریت کارگران می‌شود، منظور تنها پرداخت مزد عادی نیست. قانون‌گذار در ماده ۴۶ قانون کار به‌صراحت اعلام کرده که کارگر در زمان ماموریت، علاوه بر دستمزد روزانه، باید مبلغی تحت عنوان فوق‌العاده ماموریت دریافت کند. این فوق‌العاده به نوعی جبران فشارهای ناشی از سفر کاری است و حداقل میزان آن برابر با یک روز مزد ثابت یا مبنای کارگر است.

ماده ۴۶- به کارگرانی که به موجب قرارداد یا موافقت بعدی به ماموریت‌های خارج از محل خدمت اعزام می‌شوند فوق‌العاده ماموریت تعلق می‌گیرد. این فوق‌العاده نباید کمتر از مزد ثابت یا مزد مبنای روزانه کارگران باشد، همچنین کارفرما مکلف است وسیله یا هزینه رفت و برگشت آنها را تامین نماید.

در سال ۱۴۰۴، با توجه به مصوبه شورای عالی کار، حداقل مزد روزانه کارگران ۳٬۴۶۳٬۶۵۶ ریال تعیین شده است. به همین دلیل، حداقل مبلغ حق ماموریت ۱۴۰۴ برای هر روز،نمی‌تواند کمتر از این رقم باشد. به بیان ساده‌تر کارگری که حتی یک روز در ماموریت حضور داشته باشد علاوه بر حقوق عادی باید حداقل همین مبلغ را به‌عنوان فوق‌العاده ماموریت دریافت کند. مثال: مزد روانه کارگری در سال ۴.۵۰۰.۰۰۰ ریال و پایه سنوات روزانه وی ۹۴.۰۰۰ ریال و حق جذب روزانه وی ۱۰.۰۰۰.۰۰۰ ریال بوده و جمع مزد ثابت روزانه این کارگر ۱۴.۵۹۴.۰۰۰ ریال می‌شود. این کارگر به مدت ۳ روز به ماموریت اعزام می‌شود و کارگر اسناد ایاب و ذهاب و اسکان به مبلغ ۶۵.۰۰۰.۰۰۰ ریال نیز به کارفرما ارائه می کند. نحوه محاسبه حق ماموریت این کارگر و هزینه های جانبی آن به صورت زیر خواهد بود:

فوق العاده ماموریت = 43.۷۸۲.۰۰۰ = 3 * ۱۴.۵۹۴.۰۰۰

هزینه ایاب و ذهاب و اسکان در ماموریت = 65.۰۰۰.۰۰۰

حق ماموریت و هزینه سفر نهایی قابل پرداخت به کارگر = 108.۷۸۲.۰۰۰ = 65.۰۰۰.۰۰۰ + ۴۳.۷۸۲.۰۰۰

نکته مهم برای کارگران و کارفرمایان

-مبلغ فوق‌العاده مأموریت حداقل قانونی است و طرفین می‌توانند در قرارداد یا توافقات داخلی، رقم بالاتری در نظر بگیرند.

-اگر ماموریت طولانی‌مدت باشد، پرداخت منظم فوق‌العاده ماموریت در کنار هزینه‌های سفر، مانع از بروز اختلافات حقوقی می‌شود.

شرایط تعلق حق ماموریت

شرایط تعلق گرفتن حق ماموریت کارگران به‌طور دقیق در ماده ۴۶ قانون کار و تبصره‌ی آن بیان شده است. بر اساس این مقرره:

۱: فاصله مکانی

اگر کارگر برای انجام کار، حداقل ۵۰ کیلومتر از محل اصلی کارگاه دور شود، ماموریت محسوب می‌شود و کارگر مشمول دریافت فوق‌العاده ماموریت خواهد بود.

۲: اقامت شبانه

حتی اگر فاصله‌ی محل ماموریت کمتر از ۵۰ کیلومتر باشد، در صورتی که کارگر ناچار به اقامت شبانه در محل ماموریت شود، باز هم حق ماموریت تعلق می‌گیرد. بنابراین تحقق یکی از دو شرط فوق کافی است.

۳: محاسبه‌روزهای ماموریت

روز حرکت از کارگاه اصلی تا مقصد، حتی اگر بخشی از آن روز در سفر سپری شده باشد، یک روز کامل ماموریت محسوب می‌شود.

روز بازگشت نیز به‌عنوان آخرین روز ماموریت محاسبه خواهد شد. بنابراین، مدت ماموریت شامل فاصله‌ی زمانی از حرکت تا بازگشت است، فارغ از اینکه ساعات کار در آن روز کمتر یا بیشتر باشد.

۴: ماهیت کارگاه اصلی

کارگاه اصلی همان محلی است که کارگر در آن استخدام شده و در حالت عادی وظایف خود را انجام می‌دهد. اعزام به هر نقطه‌ی دیگری خارج از این کارگاه، در صورت تحقق شرایط بالا، ماموریت تلقی می‌شود.

۵: توافق در اعزام

اعزام کارگر به ماموریت باید با موافقت صریح یا ضمنی کارگر صورت گیرد.

– اگر در زمان عقد قرارداد، شرط ماموریت ذکر شده باشد و کارگر آن را امضا کرده باشد، موافقت محقق شده است.

– در برخی مشاغل مانند نصب و راه‌اندازی تجهیزات یا کارهای نصابی، ماموریت بخشی از ماهیت شغل محسوب می‌شود و پذیرش شغل به معنای پذیرش ماموریت نیز هست.

۶: ماموریت یک‌روزه بدون اقامت

اگر کارگر کمتر از ۵۰ کیلومتر از کارگاه اصلی فاصله بگیرد و در همان روز به محل کار خود بازگردد (بدون اقامت شبانه) حق ماموریت به او تعلق نمی‌گیرد.

اگر کارگر بیشتر از ۵۰ کیلومتر از کارگاه اصلی فاصله بگیرد و در همان روز به محل کار خود بازگردد (بدون اقامت شبانه) حق ماموریت به او تعلق می‌گیرد.

اگر کارگر کمتر از ۵۰ کیلومتر از کارگاه اصلی فاصله بگیرد و با اقامت شبانه در کمتر از ۲۴ ساعت به کارگاه اصلی باز گردد حق ماموریت به او تعلق می‌گیرد.

ماموریت در قراردادهای موقت

در اجرای قوانین ماموریت در قانون کار، نوع قرارداد کارگر تاثیری در حق او نسبت به دریافت ماموریت ندارد. هر کارگری که به ماموریت اعزام شود، مشمول دریافت فوق‌العاده ماموریت خواهد بود؛ چه قرارداد او دائمی باشد، چه موقت و چه ساعتی.

بنابراین، کارگرانی که با قراردادهای موقت مشغول به کار هستند نیز در صورت اعزام به ماموریت و تحقق شرایط قانونی (یعنی فاصله بیش از ۵۰ کیلومتر از کارگاه اصلی یا ضرورت اقامت شبانه) حق دریافت حق ماموریت کارگران را دارند. کارفرما نمی‌تواند به بهانه موقت بودن قرارداد از پرداخت این مزایا خودداری کند.

تفاوت اصلی قراردادهای موقت در این است که مدت ماموریت نمی‌تواند از مدت قرارداد فراتر رود. به بیان دیگر، اگر مدت قرارداد کارگر رو به پایان باشد، اعزام به ماموریت تنها در چارچوب همان قرارداد معتبر خواهد بود. با این حال، تا زمانی که قرارداد معتبر است، هیچ تفاوتی در تعلق فوق‌العاده ماموریت میان کارگران موقت و دائم وجود ندارد. در صورتی که در حین ماموریت قرارداد کارگری به اتمام برسد و کارگر با توافق ضمنی کارفرما در محل ماموریت به کار خود ادامه دهد به منزله تمدید یک دوره قرارداد قبلی وی خواهد بود.

هزینه ایاب و ذهاب و اسکان در ماموریت طبق قانون کار بر عهده چه کسی است؟

کارفرما مکلف است برای کارگرانی که به ماموریت اعزام می‌شوند، وسیله رفت‌وبرگشت را فراهم کند یا هزینه آن را بپردازد. بنابراین، تامین هزینه ایاب و ذهاب ماموریت از تکالیف قطعی کارفرماست و کارگر نمی‌تواند از جیب خود این هزینه را پرداخت کند، مگر اینکه بعدا هزینه‌ها به او بازگردانده شود.

وضعیت هزینه اسکان و غذا

در مورد اسکان نیز، اگر ماموریت به‌گونه‌ای باشد که کارگر ناچار به اقامت شبانه شود، تامین محل اسکان یا پرداخت هزینه آن بر عهده کارفرما خواهد بود. با این حال، در خصوص هزینه غذا و سایر مخارج روزمره، قوانین ماموریت در قانون کار الزام صریحی ندارند و پرداخت این هزینه‌ها معمولا به توافق طرفین یا عرف کارگاه بستگی دارد. در بسیاری از کارگاه‌ها و شرکت‌ها، هزینه غذا به‌صورت کمک‌هزینه یا با ارائه فاکتور پرداخت می‌شود، اما قانون کار چنین الزامی ایجاد نکرده است.

به این ترتیب، حق ماموریت کارگران تنها به دریافت فوق‌العاده روزانه محدود نیست؛ بلکه کارفرما موظف است در هر صورت هزینه ایاب و ذهاب ماموریت را تقبل کند و در صورت وجود اقامت شبانه نیز محل اسکان یا هزینه آن را بپردازد. این موضوع هم از بروز اختلاف جلوگیری می‌کند و هم تضمین‌کننده اجرای صحیح ماموریت خواهد بود.

مالیات حق ماموریت

یکی از پرسش‌های رایج کارگران و کارفرمایان این است که آیا مبالغ پرداختی بابت حق ماموریت کارگران مشمول مالیات می‌شود یا خیر. فوق‌العاده ماموریت که به موجب ماده ۴۶ قانون کار به کارگر تعلق می‌گیرد، به‌عنوان بخشی از مزایای شغلی معاف از مالیات محسوب می‌شود. بنابراین مبلغی که به‌عنوان حداقل یک روز مزد برای هر روز ماموریت پرداخت می‌شود، در فیش حقوقی درج شده مشمول کسر مالیات نخواهد بود.

در مقابل، هزینه‌هایی که کارفرما بابت ایاب و ذهاب ماموریت یا اسکان کارگر تقبل می‌کند، از مصادیق هزینه‌های رفاهی و جبرانی بوده و ماهیت مزدی ندارند. این مبالغ در صورتی که مستند به فاکتور یا مدارک هزینه باشند، مشمول مالیات و حق بیمه نمی‌شوند. به همین دلیل توصیه می‌شود کارگر هزینه‌های مربوط به ماموریت را با اسناد و مدارک معتبر به کارفرما ارائه کند تا در محاسبات مالیاتی و بیمه‌ای مشکلی ایجاد نشود.

به این ترتیب، تفاوت میان مبلغ فوق‌العاده ماموریت و هزینه‌های جانبی سفر روشن است: اولی جزء حقوق و مزایای کارگر تعریف شده و باید پرداخت شود ولی ایاب و ذهاب و اسکان مشمول پرداخت الزامی نبوده و در صورتی کارفرما ملزم به پرداخت این هزینه ها است که خود آنها را خود تامین نکرده باشد.

اگر هزینه سفری از بابت ایاب و ذهاب و اسکان به کارگر پرداخت شده باشد با توجه به اینکه درآمد محسوب نمی‌شود مشمول مالیات و بیمه نخواهد بود.

حق ماموریت خارج از کشور چگونه محاسبه می‌شود؟

قانون کار در ماده ۴۶ تفاوتی میان ماموریت داخلی و خارجی قائل نشده است. بنابراین حق ماموریت کارگران در خارج از کشور نیز بر مبنای همان قواعد عمومی محاسبه می‌شود: برای هر روز ماموریت حداقل معادل یک روز مزد ثابت یا مبنای کارگر به‌عنوان فوق‌العاده ماموریت پرداخت می‌شود و کارفرما مکلف است وسیله یا هزینه رفت‌وبرگشت را نیز تامین کند.

طبق ماده ۳۷ قانون کار، پرداخت مزد باید به وجه نقد رایج کشور (ریال) یا با توافق طرفین به‌وسیله چک انجام شود. در نتیجه، اگر کارگر در ماموریت خارج از کشور از پیمانکار یا کارفرما مبلغی به ارز خارجی دریافت کند، این مبلغ باید بر اساس نرخ رسمی بانک مرکزی به ریال تبدیل شده و به‌عنوان بخشی از فوق‌العاده ماموریت محسوب شود. در صورتی که معادل ریالی ارز دریافتی کمتر از حداقل مبلغ قانونی باشد، کارفرما موظف است مابه‌التفاوت را پرداخت کند.

به این ترتیب، حق ماموریت خارج از کشور در چهارچوب همان قوانین ماموریت در قانون کار قابل محاسبه است و دریافت ارز خارجی از سوی کارگر در صورت رضایت وی و همچنین برابری با معادل ریالی آن منع قانونی ندارد.

محاسبه اضافه کاری در ماموریت

اینکه آیا در ماموریت اضافه کار تعلق می‌گیرد باید به ماده ۵۹ قانون کار مراجعه کرد. طبق ماده ۵۹ قانون کار، ساعت کار مدت زمانی است که کارگر نیرو یا وقت خود را برای انجام کار در اختیار کارفرما قرار می‌دهد. بنابراین در ایام ماموریت، تنها زمانی که کارگر عملا مشغول انجام وظایف کاری است به‌عنوان «ساعت کار» شناخته می‌شود.

بر اساس ماده ۵۹ قانون کار نیز، اگر کارگر بیش از ساعات موظفی کار کند، این زمان اضافه‌کاری محسوب شده و باید با نرخ حداقل ۴۰ درصد بیشتر از مزد عادی پرداخت گردد. بنابراین در ماموریت هم، هر زمان که کارگر بیش از ساعت کاری تعیین شده کار کند، مشمول اضافه‌کاری در ماموریت خواهد بود.

در همین رابطه، دیوان عدالت اداری طی دادنامه شماره ۱۴۰۰۰۹۹۷۰۹۰۶۰۱۰۰۳۰ مورخ ۲۸ فروردین ۱۴۰۰ صراحتا اعلام کرده است که زمان صرف‌شده برای رفت‌وآمد به محل ماموریت یا بازگشت از آن جزء ساعات کار محسوب نمی‌شود. همچنین ساعاتی که کارگر در محل ماموریت بدون انجام کار، صرفا در حال توقف یا استراحت باشد نیز ساعت کار به حساب نمی‌آید. تنها زمانی که کارگر در محل ماموریت مشغول انجام وظیفه است، «ساعت کار» تلقی می‌شود و در صورتی که از سقف قانونی کار روزانه یا هفتگی فراتر رود، همان ساعات اضافه‌کاری خواهد بود که باید با نرخ قانونی پرداخت گردد.

به این ترتیب، رای دیوان عدالت اداری تکلیف را روشن کرده است: ساعات صرف شده برای رفت‌وآمد یا توقف در مسیر جزو ساعت کاری کارگر نبوده و مدت صرف شده برای انجام کار در محل ماموریت جزو ساعت کاری محسوب می‌شود.

برای محاسبه اضافه کاری ماموریت چنین فرض می‌شود که کارگر در محل کارگاه اصلی مشغول به کار است. ساعت کاری که کارگر در محل ماموریت انجام داده است بدون توجه به بحث ماموریت، عین این است که در کارگاه اصلی انجام یافته است. بنابراین جمع ساعت کاری در ماموریت به کارکرد کارگر در کارگاه اصلی اضافه می‌شود.

اگر ساعت کاری صرف شده در ماموریت منجر به بیشتر شدن کارکرد کارگر نسبت به ساعت کارکرد موظفی و قانونی شود این مدت اضافه کاری تلقی می‌شود.

محاسبه شب کاری در ماموریت

یکی از موضوعات مهم در روابط کار این است که آیا در زمان ماموریت، شب‌کاری نیز مانند محل اصلی کارگاه محاسبه می‌شود یا خیر. مطابق ماده ۵۸ قانون کار، کار در فاصله زمانی ۲۲ شب تا ۶ صبح «شب‌کاری» محسوب شده و کارگرانی که در این ساعات به انجام وظیفه می‌پردازند، مستحق دریافت فوق‌العاده‌ای معادل ۳۵ درصد اضافه بر مزد عادی هستند.

در ایام ماموریت نیز این قاعده کاملا برقرار است. به این معنا که اگر کارگر در طول ماموریت، در بازه زمانی شبانه مشغول انجام کار باشد، ساعات کار او مشمول فوق‌العاده شب‌کاری خواهد بود. تفاوتی میان محل کار اصلی و محل ماموریت وجود ندارد و قانون کار هر دو را یکسان در نظر گرفته است.

با این حال، باید توجه داشت که صرف اقامت شبانه یا استراحت در محل ماموریت به معنای انجام کار شبانه نیست و مشمول شب‌کاری نمی‌شود. تنها ساعاتی که کارگر در حال انجام وظیفه باشد، به‌عنوان شب‌کاری در ماموریت محاسبه خواهد شد.

به این ترتیب، در کنار دریافت حق ماموریت کارگران بر اساس ماده ۴۶، هرگونه کار شبانه در ایام ماموریت نیز مشمول قوانین ماموریت در قانون کار بوده و فوق‌العاده مربوط به آن باید توسط کارفرما پرداخت گردد.

محاسبه جمعه‌کاری در ماموریت

موضوع دیگری که در ماموریت‌ها مطرح می‌شود این است که اگر کارگر در روز جمعه در محل ماموریت مشغول به کار شود، آیا مستحق دریافت فوق‌العاده جمعه‌کاری خواهد بود یا خیر. مطابق ماده ۶۲ قانون کار، روز جمعه به‌عنوان روز تعطیل هفتگی کارگران تعیین شده و در صورتی که کارگری به دستور کارفرما در این روز به انجام کار بپردازد، باید علاوه بر مزد عادی، ۴۰ درصد اضافه بر آن را به‌عنوان فوق‌العاده جمعه‌کاری دریافت کند.

این قاعده در ماموریت‌ها نیز بدون تغییر اعمال می‌شود. بنابراین، اگر کارگر در محل ماموریت روز جمعه را صرف انجام کار کند، همانند کار در کارگاه اصلی، مشمول دریافت فوق‌العاده جمعه‌کاری خواهد بود. در مقابل، اگر روز جمعه صرفا به رفت‌وآمد یا حضور بدون انجام کار در محل ماموریت گذشته باشد، این زمان جزو جمعه‌کاری محسوب نمی‌شود و تنها حق مأموریت تعلق می‌گیرد.

به این ترتیب، قوانین ماموریت در قانون کار به‌طور شفاف نشان می‌دهند که ماموریت موجب سلب حقوقی مانند جمعه‌کاری نمی‌شود. هر تعداد روزی که کارگر در روز جمعه مشغول کار باشد، فارغ از محل انجام وظیفه، باید با رعایت مقررات قانونی و پرداخت فوق‌العاده مربوطه جبران گردد.

ماموریت کارگران ساعتی

یکی از پرسش‌های مهم در اجرای قوانین کار این است که آیا کارگران ساعتی نیز مشمول حق ماموریت کارگران می‌شوند یا خیر. قانون کار در ماده ۴۶ میان کارگران دائمی، موقت یا ساعتی تفاوتی قائل نشده است. بنابراین ملاک تعلق ماموریت، نوع قرارداد کار نیست، بلکه تحقق شرایط مقرر در قانون کار است؛ یعنی فاصله حداقل ۵۰ کیلومتر از محل کارگاه اصلی یا ضرورت اقامت شبانه در محل ماموریت.

با این توضیح، اگر یک کارگر به‌صورت ساعتی استخدام شده باشد و به دستور کارفرما به ماموریت اعزام گردد، همانند سایر کارگران مشمول دریافت فوق‌العاده ماموریت خواهد بود. مبلغ پرداختی نیز برای هر روز ماموریت معادل حداقل یک روز مزد ثابت یا مبنای کارگر است. در صورتی که دستمزد کارگر به‌صورت ساعتی محاسبه می‌شود، میزان مزد روزانه بر اساس ساعات کار موظفی محاسبه شده و مبنای تعیین حق ماموریت قرار می‌گیرد.

به این ترتیب، قوانین ماموریت در قانون کار تفاوتی میان کارگران ساعتی و سایر اشکال قرارداد کار قائل نشده و همه کارگران در صورت تحقق شرایط قانونی، حق دریافت ماموریت را دارند.

اختلافات و راهکار قانونی

با وجود تصریح قانون کار به تعلق حق ماموریت کارگران و تعیین حداقل آن در ماده ۴۶، در عمل اختلافاتی میان کارگران و کارفرمایان به‌وجود می‌آید. این اختلافات درباره نحوه محاسبه تعداد روز ماموریت، شمول یا عدم شمول اضافه‌کاری و شب‌کاری، پرداخت هزینه ایاب و ذهاب یا اقامت و همچنین وضعیت مالیات و بیمه حق ماموریت شکل می‌گیرد.

راهکار قانونی برای حل این اختلافات، در ابتدا صلح و سازش میان کارفرما و کارگر بوده و در صورت عدم امکان حل مسالمت آمیز اختلاف، موضوع با طرح دعوی در مراجع حل اختلاف کارگر و کارفرما در ادارات تعاون، کار و رفاه اجتماعی است. کارگر می‌تواند با ارائه مدارک و مستندات مربوط به ماموریت (مانند دستور ماموریت، بلیت سفر، فاکتورهای هزینه و …) شکایت خود را ثبت کند. هیات‌های تشخیص و حل اختلاف پس از بررسی، بر اساس قوانین ماموریت در قانون کار و سوابق کاری کارگر رای صادر می‌کنند.

بنابراین توصیه می‌شود کارگران و کارفرمایان پیش از بروز اختلاف، شرایط مربوط به حق ماموریت را به‌صورت شفاف در قرارداد کار یا آیین‌نامه داخلی شرکت درج کنند. این شفافیت از بسیاری از مشکلات حقوقی بعدی جلوگیری خواهد کرد و به برقراری روابط کاری منصفانه کمک می‌کند.

نمونه فرم ماموریت ساعتی و روزانه

حداقل فاصله‌ای که کارگر برای ماموریت از محل کارش دور می‌باشد چند کیلومتر است؟

بر اساس تبصره ماده ۴۶ قانون کار، اگر کارگر برای انجام وظایف کاری حداقل ۵۰ کیلومتر از محل کارگاه اصلی دور شود، ماموریت محقق شده و مشمول دریافت فوق‌العاده ماموریت خواهد بود. همچنین اگر فاصله کمتر از ۵۰ کیلومتر باشد اما کارگر ناچار به اقامت شبانه شود، باز هم حق ماموریت به وی تعلق می‌گیرد.

آیا در ماموریت اضافه کار تعلق می‌گیرد؟

بله، اما فقط برای ساعاتی که کارگر در حال انجام وظیفه است. بر اساس رای دیوان عدالت اداری، رفت‌وآمد و توقف در مسیر جزو ساعات کار محسوب نمی‌شود. بنابراین اضافه‌کاری در ماموریت همانند کارگاه اصلی، زمانی محقق می‌شود که ساعات کار از سقف موظفی فراتر برود.

آیا در ماموریت شب کاری و جمعه کاری تعلق می‌گیرد؟

بله. هر کاری که در ساعات شبانه (۲۲ تا ۶ صبح) انجام شود مشمول فوق‌العاده شب‌کاری خواهد بود و هر میزان کاری که در روز جمعه صورت گیرد، به‌طور کامل جمعه‌کاری محسوب می‌شود. ماموریت باعث از بین رفتن این حقوق نمی‌شود و کارگر علاوه بر حق ماموریت، مستحق دریافت این مزایا نیز هست.