کارگران بخوانند/ این شروط در قرارداد کار باطل هستند

وحید حاجی زاده کارشناس روابط کار در وبسایت خود نوشت: قرارداد کار یکی از مهم‌ترین اسناد حقوقی در روابط بین کارگر و کارفرماست.

طبق قانون کار، هرگونه توافقی که مغایر با حقوق قانونی کارگر باشد، فاقد اعتبار است و “شرط باطل” محسوب می‌شود. متأسفانه در برخی قراردادها، شروطی گنجانده می‌شود که بر خلاف قانون کار است و در صورت بروز اختلاف، هیچ ارزش حقوقی نخواهد داشت.

شناخت این شروط غیرقانونی، هم برای کارگران و هم برای کارفرمایان اهمیت ویژه‌ای دارد تا از بروز مشکلات حقوقی جلوگیری شود.

شروط غیرقانونی در قرارداد کار چه هستند؟

شروط غیرقانونی در قرارداد کار، به توافقاتی گفته می‌شود که برخلاف قوانین آمره کار تنظیم شده‌اند و حتی در صورت رضایت کارگر، فاقد اعتبار قانونی هستند. یکی از مهم‌ترین نمونه‌های این شروط، تعیین ساعت کاری بیش از ۴۴ ساعت در هفته است که با قانون کار مغایرت دارد. همچنین گاهی کارفرما برای خود حق فسخ یک‌طرفه قرارداد را با تعیین مدت زمان مشخصی، مانند ۴۵ روز، قائل می‌شود که این شرط نیز برخلاف اصول قانونی روابط کار است.

از دیگر مصادیق شروط غیرقانونی می‌توان به تبعیض‌های جنسیتی در مزایای شغلی اشاره کرد؛ برای مثال، محروم کردن کارکنان زن از دریافت حق اولاد یا حق تأهل، امری غیرقانونی محسوب می‌شود. در برخی قراردادها نیز توافق می‌شود که مبلغ عیدی کمتر از میزان تعیین‌شده توسط قانون پرداخت شود یا دستمزد کارگر کمتر از حداقل دستمزد مصوب وزارت کار تعیین گردد که هر دو مورد باطل و فاقد اعتبار هستند.

همچنین تعیین جریمه یا خسارت نقدی بابت تأخیر، غیبت یا تعجیل کارگر در قرارداد، خلاف قانون بوده و معتبر نیست. پرداخت نقدی حق بیمه به کارگر به جای واریز به سازمان تأمین اجتماعی، یکی دیگر از موارد تخلف در تنظیم قرارداد کار است. علاوه بر این‌ها، محدود کردن میزان مرخصی سالیانه کارگر به کمتر از ۲۶ روز در سال، حتی با رضایت خود کارگر، توافقی غیرقانونی محسوب می‌شود.

به طور کلی، هر شرطی که حقوق قانونی کارگر را محدود کند یا برخلاف مقررات قانون کار باشد، در قرارداد باطل بوده و قابل استناد نخواهد بود. آگاهی از این شروط می‌تواند نقش مهمی در پیشگیری از تضییع حقوق کارگران و ایجاد روابط کاری عادلانه‌تر داشته باشد.

نمونه‌های شروط غیرقانونی در قرارداد کار

برای درک بهتر، در تصویر زیر نمونه‌هایی از شروط غیرقانونی رایج در قرارداد کار آورده شده است. آگاهی از این موارد به کارگران کمک می‌کند تا در هنگام امضای قرارداد، نسبت به حقوق قانونی خود هوشیارتر عمل کنند و از پذیرش توافق‌های نادرست خودداری نمایند.

چرا شناسایی شروط غیرقانونی در قرارداد کار اهمیت دارد؟

شناخت شروط غیرقانونی در قرارداد کار، نقش بسیار مهمی در حفظ حقوق کارگران و برقراری تعادل در روابط کارفرما و کارگر ایفا می‌کند. بسیاری از کارگران به دلیل ناآگاهی از قوانین، هنگام امضای قرارداد با شرایطی موافقت می‌کنند که برخلاف مقررات کار است و همین موضوع می‌تواند در آینده مشکلات جدی برای آن‌ها ایجاد کند. وجود شروط باطل در قرارداد، نه تنها حقوق قانونی کارگر را زیر سوال می‌برد، بلکه ممکن است موجب بروز اختلافات حقوقی گسترده‌ای شود که زمان و هزینه زیادی را به هر دو طرف تحمیل کند.

کارفرمایان نیز باید آگاه باشند که درج شروط غیرقانونی در قراردادهای کار می‌تواند اعتبار قرارداد را زیر سوال ببرد و در صورت طرح شکایت در مراجع حل اختلاف کار، به ضرر آن‌ها تمام شود. رعایت قانون کار و تنظیم قراردادهای عادلانه، علاوه بر کاهش ریسک‌های حقوقی، موجب ایجاد محیطی سالم‌تر و انگیزه‌بخش‌تر برای نیروی کار خواهد شد.

مسئولیت کارگر و کارفرما در قبال شروط غیرقانونی

هرچند کارفرما مسئول اصلی تنظیم قرارداد کار به شمار می‌رود، اما کارگر نیز وظیفه دارد پیش از امضای قرارداد، مفاد آن را به دقت بررسی کند. پذیرش شروط غیرقانونی، حتی با رضایت کارگر، از نظر قانونی تأثیری در اعتبار این شروط ندارد و در صورت بروز اختلاف، مراجع حل اختلاف کار، به نفع کارگر رأی صادر خواهند کرد. با این حال، بهترین راه پیشگیری از مشکلات حقوقی، تنظیم قرارداد مطابق با قانون کار و پرهیز از هرگونه شرط باطل است. اطلاع دقیق از حقوق و تکالیف قانونی، به هر دو طرف کمک می‌کند که روابط کاری پایدارتری برقرار کنند و از چالش‌های حقوقی در آینده جلوگیری شود.

جمع بندی

در تنظیم قرارداد کار، رعایت کامل قوانین و مقررات کار، یک ضرورت انکارناپذیر است. هرگونه توافقی که برخلاف قوانین آمره باشد، حتی اگر با رضایت طرفین صورت گیرد، از نظر حقوقی فاقد اعتبار است. شروط غیرقانونی در قرارداد کار می‌توانند موجب تضییع حقوق کارگران و بروز اختلافات گسترده در روابط کاری شوند. آگاهی کارگران و کارفرمایان از این شروط و خودداری از درج آن‌ها در قرارداد، نقش مهمی در ایجاد محیط کاری سالم و حرفه‌ای دارد.

توصیه می‌شود پیش از امضای هرگونه قرارداد کار، تمامی مفاد آن با دقت مطالعه شده و در صورت نیاز، از مشاوره حقوقی تخصصی استفاده شود تا از بروز مشکلات احتمالی در آینده جلوگیری گردد.