بازرسان ورود کنند؛ چه زمانی حق بیمه کارگران پیمانکاری واقعی می‌شود؟

کارگر ۲۴ – حق بیمه کارگران پیمانکاری در دوره‌های طولانی فترت و روی کار آمدن پیمانکارانِ جدید معمولاً پرداخت نمی‌شود و زمانی هم که پرداخت می شود، «واقعی» و متناسب با مزد و حقوق دریافتی نیست.

در شرایطی که تامین اجتماعی ادعا می‌کند بحران نقدینگی دارد و منابع برای پرداخت مستمری‌ها نیست، چرا نظارت بر تخلفات بیمه‌ای کارفرمایان پیمانکار را جدی نمی‌گیرد؟ چرا وظیفه حاکمیتی خود مبنی بر نظارت و بازرسی را به روابط میان یک شرکت و شرکت بالاتر حواله می‌دهد و از خود رفع تکلیف می‌کند؟!

به گزارش ایلنا، کارگران پیمانکاری به خصوص در صنایع پالایشگاهی و نفت و گاز، در یک نظام کاسِتی و سطح بندی شده‌ی طبقاتی، از حقوق قانونی اولیه محروم‌اند؛ دستمزدهای کارگران شرکت‌های دست چندمِ پیمانکاری برای مثال در عسلویه و پارس جنوبی، یک‌دوم یا حتی یک‌سوم کارگران قرارداد مستقیم و رسمی‌ست؛ مزایای مزدی‌شان چیزی در حد هیچ است؛ کمپ‌های استراحت و سرویس‌های رفت و آمد، بدون امکانات و مستهلک است و از وام و تسهیلات بانکی چندان خبری نیست.

شرایط بیمه کارگران پیمانکاری

اما یکی از اصلی‌ترین مشکلات این کارگران، بحث پرداخت حق بیمه از سوی پیمانکاران است؛ حق بیمه کارگران پیمانکاری در دوره‌های طولانی فترت و روی کار آمدن پیمانکارانِ جدید معمولاً پرداخت نمی‌شود و زمانی هم که پرداخت می شود، «واقعی» و متناسب با مزد و حقوق دریافتی نیست؛ حقوق کارگر ۳۰ میلیون تومان است، لیست بیمه با حقوق ۱۴ میلیون تومان به حساب تامین اجتماعی واریز می‌شود!

و به این ترتیب است که با خیل گسترده‌ای از کارگران شرکتی یا پیمانکاریِ نفت و گاز روبروییم که علیرغم سال‌های طولانی کار سخت در گرمای ذوب‌کننده‌ی جنوب، نمی‌توانند بازنشست شوند یا با حقوق کم بازنشست می‌شوند.

«احمدزاده» یکی از این کارگران است که بعد از ۳۳ سال کار در پروژه‌های مختلف جوشکاری در صنایع نفتی، فقط ۲۱ سال سابقه بیمه دارد، آنهم بدون سختی کار و با دستمزد حداقلی. او می‌گوید: باید ۹ سال دیگر کار کنم که بتوانم بازنشست شوم آنهم با حقوق یک کارگر ساده؛ در تمام این سال‌ها پیمانکاران حقوق من را در لیست‌های بیمه، حقوق یک کارگر ساده در نظر گرفتند….

او تصریح می‌کند که «بازنشستگی دیرهنگام با مستمریِ بسیار پایین، سرنوشت جمعی اکثریت کارگران پیمانکاری به خصوص در صنایع نفت و گاز است….. امیدی نداریم که در روزگار پیری آب خوش از گلویمان پایین برود».

ماجرای یک اطلاعیه

کارگران پیمانکاری و نمایندگان آن‌ها سال‌ها برای به ثمر رسیدن مطالبه‌ی «حق بیمه واقعی» تلاش کرده‌اند؛ نامه‌ها و طومارهای بسیاری با همین عنوان در دبیرخانه وزارت کار و سازمان تامین اجتماعی ثبت شده است؛ نامه‌هایی که درخواست کرده‌اند بازرسان کار و تامین اجتماعی به مناطق پیمانکاری سر بزنند و به تخلفات بیمه‌ای پیمانکاران رسیدگی کنند.

حالا بعد از مدت‌ها مطالبه‌گری و اعتراض، نتیجه فقط یک اطلاعیه‌ی رسمی است که اخیراً توسط سازمان تامین اجتماعی صادر شده است؛ اطلاعیه‌ای تحت عنوانِ « نظارت بر مزد واقعی و حقوق کارکنان شاغل بخش پیمانکاری» که تاکید دارد کارفرمای مادر یعنی آن نهادی که کار را به پیمانکار سپرده، بایستی سالی دو بار مزد و حقوق کارگران و لیست‌های بیمه‌ی ارسالی را مطالبه کند و آن‌ها را مطابقت دهد.

در این اطلاعیه آمده است: «در قراردادهای پیمانکاری با ماهیت خدماتی، تأمین نیروی انسانی از جمله “پیمان‌های تأمین نیرو جهت امور ایاب و ذهاب”، جهت احراز صورت مزد و حقوق ارسالی شاغلان پیمان و بررسی دستمزد واقعی آنان، باید حداقل دو مرحله در سال دوره اجرای عملیات پیمان، ضمن بر استعلام افراد شاغل از واگذارنده کار، اسناد مالی پرداخت حقوق و مزایای این نفرات به‌علاوه مستندات واریز مالیات تکلیفی مربوطه، اخذ شود. طبق دستور اداری اشاره شده؛ درصورت هرگونه مغایرت موضوعات مذکور، اقدام مقتضی جهت رسیدگی به سوابق بیمه‌ای غیرواقع یا مطالبه حق بیمه بابت اظهار دستمزد واقعی اجرا شود».

دو بار نظارت در سالِ اجرای پیمان از سوی نهادی که خود کار را به پیمانکار واگذار کرده و معمولاً پیمانکاران از کارمندان و مدیران همان نهاد هستند و در موارد بسیاری رابطه به جای ضابطه، عامل برنده شدن در مناقصه بوده است، چه فایده‌ای می‌تواند داشته باشد؟ آیا این اطلاعیه ضمانت اجرایی دارد؟ آیا حق بیمه‌ی کارگران پیمانکاری «واقعی» و متناسب با دستمزدشان می‌شود؟

حق بیمه واقعی می‌شود؟

«مازیار گیلانی‌نژاد» فعال کارگری در این رابطه به ایلنا می‌گوید: کارگران از سال ۱۴۰۰ به صورت مکتوب اعلام کرده‌اند که در پروژه‌های نفت و گاز، حق بیمه غیرواقعی‌ست، رسیدگی کنید. این تخلف، هم خلاف منافع بازنشستگی کارگران است و هم به ضرر تامین اجتماعی‌ست؛ منابع ریالی تامین اجتماعی با تخلفات بیمه‌ای کارفرمایان کاهش می‌یابد. اما مسئله این است که اطلاعیه‌ی جدید تامین اجتماعی نیز ضمانت اجرایی ندارد؛ معمولاً شرکت بالادستی با پیمانکار تبانی می‌کنند و تخلفات بیمه‌ای نه تنها اظهار نمی‌شود بلکه لاپوشانی می‌شود!

این فعال کارگری راهکار واقعی شدن بیمه‌ی کارگران شرکتی را «نظارت قوی و مستمر» می‌داند و می‌گوید: بازرسان تامین اجتماعی و ادارات کار باید بر انعقاد پیمان‌ها نظارت کنند و در طول دوره پیمان نیز برای بازرسی به طور مرتب به پروژه‌ها سربزنند؛ این وظیفه‌ی ذاتیِ بازرس تامین اجتماعی است که بپرسد چطور در پروژه‌ای که همه کارگران، فنی‌کار و با دستمزد بالا هستند، حق بیمه‌ها حداقلی‌ست. نظارت بر عملکرد قانونی پیمانکاران، وظایف بازرسان است، بیمه بخشی از این عملکرد است، ساعت کار، ایمنی، امکانات و رفاهیات، سایر مولفه‌های عملکردی‌ست.

گیلانی‌نژاد ادامه می‌دهد: در شرایطی که تامین اجتماعی ادعا می‌کند بحران نقدینگی دارد و منابع برای پرداخت مستمری‌ها نیست، چرا نظارت بر تخلفات بیمه‌ای کارفرمایان پیمانکار را جدی نمی‌گیرد؟ چرا وظیفه حاکمیتی خود مبنی بر نظارت و بازرسی را به روابط میان یک شرکت و شرکت بالاتر حواله می‌دهد و از خود رفع تکلیف می‌کند؟!

احتمالاً اطلاعیه تامین اجتماعی تاثیرِ کمی بر واقعی شدن بیمه کارگران شرکتی خواهد داشت؛ اما کارگری که سوژه‌ی رفتار غیرقانونی‌ست، چه ابزاری برای پیگیری دارد؟ کارگری که تشکل قدرتمند و صدای دادخواهی ندارد، مجبور است قانون‌گریزی و حق‌کشی را تحمل کند و چیزی نگوید؛ مجبور است مثل احمدزاده، کارگری که در انتظار بازنشستگی با حداقل حقوق است، سکوت کند و انتظار بکشد، چون اگر غیر از این باشد و دست به شکایت بزند، واویلاست، آینده خوبی در انتظارش نخواهد بود: «بلک لیست می‌شوم، کارفرمایان نانم را آجر می‌کنند، یک بایکوتِ کامل….».