سنوات و اضافه کار بر چه اساسی محاسبه می شود؟

مطابق اظهارات کارشناسان حقوقی آنچه کارفرمایان باید به عنوان مبنا برای محاسبه سنوات,عیدی و شب کار و اضافه کاری لحاظ کنند تمام مزد کارگران است نه مزد مبنا.

به گزارش تسنیم، یکی از مشکلات کارگران در روابط کار عدم آگاهی کارگران از حق و حقوقشان است. یکی از علت های آن این است که کمتر کارگری پیدا می شود که برای آگاهی خود از حق و حقوقش قانون کار را مطالعه کرده باشد. همین امر باعث سواستفاده برخی کارفرمایان شده است.

نکته: حق مسکن، بن کارگری، حق تاهل و فوق العاده ها، مبنای محاسبه سنوات و عیدی قرار نمی گیرند.

یکی از مواردی که کارگران نیاز است نسبت به آن آگاهی داشته باشند موارد مربوط به سنوات و اضافه کاری است. کارفرمایان باید در محاسبه‌ سنوات، عیدی، شب‌کاری، جمعه‌کاری و اضافه‌ کاری کارگران شاغل در کارگاه، براساس الزامات قانون و دادنامه‌های دیوان عدالت عمل کنند و مبنای محاسبه را تمام مزد کارگر قرار دهند نه مزد مبنا.

آرمین خوشوقتی،کارشناس حقوقی بازار کار در گفت‌وگویی بیان کرده است: امیدوارم کارفرمایان به تمایز این تعاریف توجه داشته باشند و در محاسبه‌ی سنوات، عیدی، شب‌کاری، جمعه‌کاری و اضافه‌کاری کارگران شاغل در کارگاه، براساس الزامات قانون و دادنامه‌های دیوان عدالت عمل کنند و مبنای محاسبه را تمام مزد کارگر قرار دهند نه مزد مبنا.

وی ادامه داد: یکی از چالش‌های جدی کارگران در سال‌های اخیر این بوده که در کارگاه‌های مشمولِ طرح طبقه‌بندی مشاغل، مبنای پرداخت مزایای مزدی همیشه حقوق پایه یا مزد مبنا بوده است. در تبصره دو ماده ۳۶قانون کار اینگونه آمده است که «در کارگاه‌هایی که طرح طبقه‌بندی مشاغل به اجرا درآمده است، مزد گروه و پایه، مزد مبنا را تشکیل می‌دهد». این بند از قانون، مزد مبنا را تعریف کرده اما به هیچ وجه نگفته در کارگاه‌های مشمول طرح طبقه‌بندی، مزد یعنی مزد مبنا.

خوشوقتی افزود: بنابراین برای کارگرانی که نحوه‌ی تجزیه و تحلیل مفاد قانون را نمی‌دانند، این موضوع همواره چالش‌برانگیز بوده است؛ مثلاً در بیشتر مواقع، کارفرما در محاسبه‌ی سنوات در کارگاه‌های مشمول طبقه‌بندی، مزد مبنا را مبنای محاسبه قرار می‌داد، در مورد محاسبه‌ی شب‌کاری، جمعه‌کاری یا عیدی پایان سال هم به همین ترتیب.

به گفته خوشوقتی، هرچند تبصره دو ماده ۳۶قانون کار، مزد مبنا را مزد گروه و پایه دانسته اما در هیچ کجای قانون گفته نشده که مبنای محاسبه‌ی عیدی و سنوات و شب‌کاری، همین مزد مبناست.

وی ادامه داد: قانون کار هرجا از نحوه‌ی محاسبه‌ی عیدی و سنوات و جمعه‌کاری و … صحبت کرده، به «مزد» اشاره کرده. بنابراین اینجا همیشه یک اختلاف نظری وجود داشت. عده‌ای مبنا را مزد مبنا قرار می‌دهند که این کاملاً اشتباه است چراکه در کارگاه‌های مشمول طبقه‌بندی مشاغل، مزد کارگر مفهومی فراتر از مزد مبنا دارد؛ فرض کنید در یک کارگاه مشمول، کارگری ۱۰ میلیون تومان مزد مبنا می‌گیرد و ۲میلیون تومان تفاوت تطبیق؛ الان مبنای محاسبه‌ی عیدی و سنوات و اضافه‌کاری و شب‌کاری این فرد کدام است، ۱۰میلیون تومان مزد مبناست یا ۱۲میلیون تومان مزد؟

خوشوقتی ادامه داد: پاسخ را قانون به روشنی داده است؛ در ماده ۲۴قانون کار، مبنای سنوات، مزد تعیین شده نه مزد مبنا؛ یعنی در مثال فوق، سنوات باید بر مبنای ۱۲میلیون تومان محاسبه شود، یا در ماده ۵۶قانون کار در تعریفِ نوبت‌کاری و در ماده ۵۹در تعریف اضافه‌کاری، مبنای محاسبه را مزد قرار داده‌اند؛ بنابراین مبنای محاسبه‌ی همه‌ی این مزایای مزدی و فوق‌العاده‌ها، «مزد» است که معنایی فراتر از مزد مبنا دارد. در واقع مبنای محاسبه، مبلغی‌ست که به کارگر در ازای انجام کار در ساعات کار پرداخت می‌شود.

مزد ثابت چیست؟

امروزه یکی از مهم‌ترین اختلافات و مسائل بین کارگران و کارفرمایان مربوط به حقوق و مزایا افراد است. اگر شما هم به مباحث حقوق و دستمزد وارد شده باشید؛ در کنار شیرینی و جذابیت این مبحث قطعاً به عناوین متعددی با معناهای نزدیک به هم برخورد داشته‌اید.

بر اساس ماده ۳۴ قانون کار، تمامی پرداخت‌های قانونی به کارگر به اعتبار قرارداد کار اعم از مزد یا حقوق، کمک عائله‌مندی، هزینه‌های مسکن، خوار و بار، ایاب و ذهاب، مزایای غیر نقدی، پاداش افزایش تولید، سود سالانه و نظایر این موارد حق السعی نامیده می‌شود. شاید در نگاه اول تفاوت چندانی بین کلمات مذکور مشاهده نکنید، اما در زمانی که وارد محاسبات شوید، متوجه تفاوت‌های زیاد این موارد شده و جایگاه خاص هر کدام از این موارد را درک می‌‌کنید.

یکی از مهم‌ترین عناوین ذکر شده در حقوق و دستمزد، مزد ثابت می‌باشد. چراکه از مزد ثابت در محاسبات آیتم‌های زیادی از حقوق و دستمزد کمک می‌گیریم و درصورت عدم شناخت و محاسبه اشتباه مزد ثابت، در واقع تمام محاسبات دچار خطا می‌شود. در ادامه این مقاله، به بررسی مزد ثابت و تفاوت آن با دیگر عناوین می‌پردازیم.

مزد چیست؟

طبق ماده ۳۵ قانون کار، وجوه نقدی یا غیر نقدی و یا مجموع آن‌ها که در مقابل انجام کار به کارگر پرداخت می‌شود، مزد نامیده می‌شود.

انواع مزد

مزد ساعتی: مزد ساعتی ثابت و یکنواخت نیست و بر اساس ساعات انجام کار محاسبه می‌شود.

کارمزد: مزدی که در ازای کار مشخصی که قابل اندازه‌گیری و شمارش باشد، تعیین می‌شود.

کارمزد ساعتی: مزدی که در مقابل انجام کار مشخص و در زمان معین پرداخت می‌شود.

مزد ثابت چیست؟

طبق ماده ۳۶ قانون کار، مزد ثابت عبارت است از مجموع مزد شغل و مزایای ثابت پرداختی به تبع شغل.

مزد اصلی و یا حقوق، بخش عمده پرداخت کارفرما به کارگر جهت انجام کار خاصی است و بسیاری از محاسبات حقوق و دستمزد از قبیل اضافه کار، کسری کار، سنوات خدمت و… بر مبنای آن محاسبه می‌شود.

محاسبات مزد ثابت یا عوامل موثر در محاسبه مزد ثابت

برای محاسبه و استفاده از مزد ثابت در حقوق و دستمزد، ابتدا باید متوجه شویم منظور از مزایای ثابت پرداختی به تبع شغل چیست؟ در حالت کلی مزایای ثابت و مستمر را می‌توان به دو دسته اصلی تقسیم کرد:

مزایای رفاهی انگیزشی

مزایای به تبع شغل

مزایای رفاهی انگیزشی به آن دسته از مزایا گفته می‌شود که برای بهبود شرایط زندگی و رفاه کارگران و با هدف افزایش بهره‌وری و انگیزه آنان در نظر گرفته می‌شود و معمولاً به همه کارگران یک مجموعه فارغ از شغل و پست آن‌ها پرداخت می‌شود. مزایای رفاهی و انگیزشی مانند کمک هزینه مسکن، خواروبار و حق اولاد، پاداش افزایش تولید و سود سالانه جزو مزد ثابت و مزد مبنا محسوب نمی‌شوند.

مزایای به تبع شغل به مزایایی گفته می‌شود که به واسطه آن جایگاه شغلی و اهمیت آن و برای ترمیم مزد، به فرد شاغل در آن شغل، به صورت ماهانه پرداخت می‌شود. همچنین مشمول همه کارگران مجموعه نمی‌شود. برای نمونه، می‌توان به مزایایی مانند حق جذب، حق سرپرستی، فوق‌العاده مسئولیت و … اشاره کرد که در تعیین مبلغ سایر فوق‌العاده‌ها مانند اضافه‌کاری، حق ماموریت، شب‌کاری، تعطیل‌کاری، عیدی و سنوات و… تاثیرگذار هستند. در واقع مزایای به تبع شغل یکی از ارکان اصلی در محاسبات مزد ثابت و در نهایت محاسبه حقوق و دستمزد هستند.

نکته مهم

مزد ثابت در کارگاه‌هایی استفاده می‌شود که طرح طبقه بندی مشاغل در آن‌ها اجرا نمی‌شود و در کارگاه‌های مشمول طرح طبقه بندی مشاغل از عنوان مزد مبنا استفاده می‌شود، که طبق تبصره ۲ ماده ۳۶ قانون کار، مزد گروه و پایه، مزد مبنا را تشکیل می‌دهند.

نقش مزد ثابت در محاسبات حقوق و دستمزد

همانطور که گفته شد از مزد ثابت در محاسبه آیتم‌های زیادی از حقوق و دستمزد از جمله محاسبه تمام فوق العاده‌ها استفاده می‌شود. همچنین از مزد ثابت در محاسبات سنوات پایان خدمت، عیدی سال ۱۴۰۳ و پاداش هم استفاده می‌شود.

چند نمونه از محاسبات به کمک مزد ثابت در ادامه مطلب بیان شده است.

اضافه کار

اضافه کار، مبلغی است که به کارگر به ازای کار اضافه پرداخت می‌شود و بر اساس مزد ثابت کارگر محاسبه می‌شود. فرمول محاسبه اضافه کاری به صورت زیر است:

ساعات اضافه کاری * ۱/۴ * ۷/۳۳ ÷ مزد ثابت روزانه = اضافه کاری

فوق العاده ماموریت

به کارگرانی که به موجب قرارداد یا توافقات بین کارگر و کارفرما به ماموریت خارج از محل خدمت خود اعزام می‌شوند، فوق العاده حق ماموریت تعلق می‌گیرد.

(مزد ثابت روزانه) * تعداد روزهای ماموریت = فوق العاده ماموریت

فوق العاده نوبت کاری

به کاری گفته می‌شود که زمان انجام آن ثابت نیست و برحسب زمان حضور کارگر در محل کار در طول ماه تغییر‌پذیر است.

نرخ نوبت کاری * مزد ثابت ماهانه = فوق العاده نوبت کاری

فوق العاده شب‌کاری

کارگری که در بعضی از روزهای ماه از ساعت ۱۰ شب تا ۶ صبح کار کند، مشمول دریافت حق شب کاری می‌شود.

ساعات شب کاری * ۳۵% * مزد ثابت ساعتی = فوق العاده شب کاری

فوق العاده جمعه کاری

جمعه کاری به معنای کار در روز جمعه است؛ اگر کارگری در این روز کار کند، علاوه بر حقوق عادی، مستحق دریافت فوق‌العاده جمعه کاری هم خواهد بود.

روزهای جمعه مشغول به کار * ۴۰% * مزد ثابت روزانه = فوق العاده جمعه کاری

سنوات پایان خدمت

سنوات پایان خدمت به معنای پاداشی است که به کارگر در پایان هر سال کاری معادل یک‌ ماه آخرین حقوق پرداخت می‌شود.

۳۰ * مزد ثابت روزانه = سنوات پایان خدمت به ازای یک سال کار

عیدی و پاداش

پاداش عیدی، یکی از مزایای سالانه کارگران است، که در پایان سال از سوی کارفرما به آن‌ها تعلق می‌گیرد.

۶۰ * مزد ثابت روزانه = عیدی و پاداش به ازای یک سال کار

نکته مهم

البته باید توجه کرد؛ در مورد سنوات پایان خدمت محدودیتی وجود ندارد، اما در محاسبه عیدی و پاداش، این میزان نباید بیشتر از مبلغ ۹۰ روز حداقل دستمزد اداره کار شود.

در محاسبه بیشتر موارد حقوق و دستمزد باید از مزد ثابت استفاده کرد. پس باید توجه داشت که محاسبه درست مزد ثابت می‌تواند بسیاری از مشکلات ما را حل کند.

مزد ثابت ۱۴۰۳

اگر در تعریف حقوق شخصی، مزایای به تبع شغل تعریف نشده باشد، مزد ثابت او همان دستمزد روزانه می‌شود. پس برای فردی که به تازگی در کارگاهی به استخدام درآمده است و دارای مزایای به تبع شغل نیست، با توجه به این که مشمول پایه سنوات هم نشده، مزد ثابت وی فقط و فقط همان دستمزد روزانه او است.

حال اگر توافق شخص برای حقوق، حداقل اداره کار باشد، پس مزد ثابت او نیز همان حداقل اداره کار است که برای سال ۱۴۰۳ روزانه مبلغ ۲.۳۸۸.۷۲۸ ریال و ساعتی ۳۲۵.۸۸۴ ریال محاسبه می‌شود.

سخن پایانی

همانگونه که از مطالعه مطالب دریافت کردید، مزد ثابت بسیار اهمیت دارد و اساس محاسبات حقوق و دستمزد را تشکیل می‌دهد. پس اگر کوچکترین اشتباهی در محاسبه خود مزد ثابت رخ دهد، در واقع تمام جدول حقوق و دستمزد را دچار مشکل می‌کند.

محاسبات حقوق و دستمزد و آشنایی به قوانین آن از مهمترین و البته شیرین‌ترین مباحث است. اگر شما علاقه‌مند به آشنایی بیشتر و البته حرفه‌ای در این موارد هستید، می‌توانید با شرکت در دوره‌ آموزش حقوق و دستمزد از تمامی نکات آن مطلع شوید و به عنوان یک مهارت با بازار کار گسترده و پول‌ساز از آن استفاده کنید.

سوالات متداول

۱. تعریف مزد ثابت چیست؟

مزد ثابت عبارت است از مجموع مزد شغل و مزایای ثابت پرداختی به تبع شغل.

۲. در قانون کار، مزد در دو ماده ۳۵ و ۳۶ دو تعریف متفاوت دارد، آیا مزد ثابت یا مزد مبنا مفاهیمی جدا از مفهوم مزد هستند؟

مزد تعریف شده در ماده ۳۵ قانون کار دقیقاً همان است که در ماده ۳۶ قانون مزبور تحت عناوین “مزد ثابت” و “مزد مبنا” مورد اشاره قرار گرفته و تعریف شده است و منظور کلیه وجوه نقدی و غیرنقدی است که در مقابل انجام کار در ساعات عادی کار به کارگر پرداخت می‌شود.