پاسخ به ۳۰ سوال متداول در خصوص کارهای سخت و زیان آور

کارگر ۲۴؛ آگاهی از کارهای سخت و زیان آور و جزئیات آن‌ها یکی از اصلی‌ترین دغدغه‌های کارگران و کارفرمایان است. از این رو بر آن شدیم تا در این مطلب از یوآیدی به سوالات متداول شما در مورد کارهای سخت و زیان‌آور پاسخ دهیم. برای آگاهی از این جزئیات از شما دعوت می‌کنیم که در این مطلب از یوآیدی همراه ما باشید.

۱) چه کارهایی در گروه کارهای سخت و زیان‌آور قرار می‌گیرند؟
از نظر قانون کار، همه کارهایی که در آن عوامل فیزیکی، شیمیایی، مکانیکی و بیولوژیک محیط کار غیر استاندارد هستند و منجر به ایجاد تنشی بالاتر از ظرفیت جسمی و روانی طبیعی فرد در او ایجاد می‌کنند، در گروه کارهای زیان‌آور قرار می‌گیرند.

از این رو کارفرمایان در تلاش برای کاهش عوارض ناشی از این شغل‌ها یا حذف آن‌ها هستند.

۲) کارهای سخت به چند گروه تقسیم می‌شوند؟
کارهای سخت و زیان آور در حالت کلی به دو گروه الف و ب تقسیم می‌شوند:

گروه الف
مشاغل سختی که زیان آور بودن آن‌ها به ماهیت شغل بستگی دارد. اما با به کارگیری تمهیدات مناسب توسط کارفرما، امکان حذف زیان‌آوری آن وجود دارد.

گروه ب
مشاغلی که زیان آور بودن آن‌ها با توجه به ماهیت شغل با به کارگیری تمهیدات مناسب توسط کارفرما، هر چند امکان حذف یا زیان‌آوری آن وجود دارد. اما کماکان جزو شغل‌های سخت و زیان آور قرار می‌گیرند.

۳) شرایط بازنشستگی مشاغل سخت به چه صورتی است؟
اشتغال ۲۰ سال متوالی یا ۲۵ سال متناوب در شغل‌های سخت و زیان‌آور به شرط پرداخت به موقع حق بیمه و بدون در نظر گرفتن شرایط سنی امکانپذیر است.

۴) بر چه اساسی یک شغل در گروه شغل‌های سخت و زیان‌آور قرار می‌گیرد؟
در حقیقت تعیین سخت یا زیان‌آور بودن یک شغل بر اساس بررسی سوابق و شرایط محیط کار و توسط کمیته کارشناسان انجام می‌شود.

۵) آیا پرداخت حقوق در مشاغل سخت بر اساس زیان‌آور بودن آن انجام می‌شود؟
معمولا در کارهای سخت و زیان آور مزایایی برای افرادی که در این زمینه اشتغال دارند، پیش بینی می‌شود. از این رو معمولا مبلغ پرداختی نیز بر اساس سختی کار تعیین می‌شود.

۶) مرخصی مشاغل سخت و زیان آور به چه شکلی است؟
مرخصی سالیانه کارگران کارهای سخت و زیان آور ۵ هفته در سال است. استفاده از این مرخصی معمولا در دو نوبت و در پایان هر شش ماه کار صورت می‌گیرد.

مشاغل سخت

۷) آیا ممکن است مشاغل اداری نیز در گروه کارهای سخت و زیان‌بار قرار بگیرند؟
در صورتی که آلاینده‌های محیطی بیش از حد مجاز محل کار متقاضی را تحت تاثیر قرار دهند. این شغل می‌تواند جزء مشاغل سخت و زیان آور محسوب شود.

۸) آیا کارگران نوجوان نیز ممکن است در مشاغل سخت و زیان‌بار مشغول به کار شوند؟
بر اساس قانون سامانه روابط کار در خواست کار اضافی، انجام کار در شب، ارجاع کارهای سخت و زیان‌آور یا خطرناک و حمل بار با دست، در صورتی گه بیش از حد مجاز باشد، برای کارگران نوجوان ۱۵ الی ۱۸ ساله ممنوع است.

۹) آیا تعطیلات رسمی جزو سابقه اشتغال در کارهای سخت و زیان‌آور است؟
بر اساس قانون تعطیلات هفتگی و رسمی نیز به عنوان سابقه اشتغال در کارهای سخت و زیان‌آور محاسبه می‌شوند.

۱۰) هزینه اشتغال در کارهای سخت و زیان‌آور برای کارفرما چقدر است؟
بر اساس قانون اداره تامین اجتماعی کارفرما مکلف است پس از احراز شرایط بازنشستگی فرد شاغل در کارگاه، معادل چهار درصد از میزان مستمری برقراری بیمه شده نسبت به سنوات اشتغال او در مشاغل سخت و زیان‌آور را که توسط صندوق تأمین اجتماعی محاسبه می‌شود، یک جا به سازمان پرداخت کند.

۱۱) آیا حق بیمه کارهای سخت و زیان آور متفاوت از سایر مشاغل است؟
در حالت کلی قانونی برای پرداخت حق بیمه اضافی برای مشاغل سخت و زیان آور وجود ندارد. بلکه تنها هنگام بازنشستگی چهار درصد از حق بیمه سنوات اشتغال فرد مورد نظر باید پرداخت شود.

۱۲) مبنای پرداخت پاداش بازنشستگی برای کارگرانی که از قانون بازنشستگی پیش از موعد استفاده می‌کنند چیست؟
مبنای پرداخت مزایای بازنشستگی برای این افراد میزان سابقه کاردر کارگاه مربوطه می‌باشد. از این رو همه افرادی که با استفاده از قانون بازنشستگی پیش از موعد بازنشسته می‌شوند، باید نسبت به سابقه کاری که در کارگاه دارند، از مزایا استفاده کنند.

۱۳) آیا تشابه شغلی می‌تواند معیاری برای سخت و زیان آور بودن آن تلقی شود؟
بر اساس قانون تامین اجتماعی، سخت و زیان آور بودن مشاغل در کارگاه‌های مختلف قابل بسط نیست. به عنوان مثال ممکن است یک عنوان شغلی در یک کارگاه خاص سخت و زیان آور شناخته شود. اما در کارگاه مشابه در گروه کارهای سخت و زیان آور قرار نگیرد. زیرا ملاک تشخیص مشاغل سخت وزیان آور در حقیقت سنجش میزان آلاینده‌ها در محیط است.

۱۴) آیا اضافه کاری در شغل‌های سخت و زیان آور قانونی است؟
بر اساس قانون کار ارجاع کار اضافی به کارگران مشغول در کارهای سخت و زیان آور اعم از انجام کارهای شبانه، کارهای خطرناک و سخت زیان آور ممنوع است.

۱۵) آیا بیمه بیکاری نیز جزو سابقه اشتغال در کارهای سخت و زیان آور محسوب می‌شود؟
طبق قانون کار استفاده از مقرری بیمه بیکاری نیز در صورتی که بیمه شده قبل از استفاده از بیمه بیکاری در مشاغل سخت و زیان آور اشتغال به کار داشته باشد و یا حداکثر تا دو ماه پس از اتمام دوره مزبور در مشاغلی که سخت و زیان آور شناخته شده مشغول به کار شده باشد، جزو سابقه اشتغال در کارهای سخت و زیان بار قرار می‌گیرد.

۱۶) آیا حضور داوطلبانه در جبهه نیز جزو کارهای سخت و زیان بار تلقی می‌شود؟
بر اساس قانون کار و قوانین تامین اجتماعی همه یا بخشی از خدمت نظام وظیفه در جبهه‌های نبرد یا حضور داوطلبانه در جبهه در صورتی که به تائید رسیده باشد، جزو سوابق کارهای سخت و زیان‌آور محسوب می‌شود.

۱۷) آیا می‌توان به رای صادر شده کمیته‌های بدوی استانی اعتراض کرد؟
بر اساس قانون تامین اجتماعی در صورت نیاز می‌توان به رای صادر شده توسط کمیته بدوی، ظرف پانزده روز کاری از تاریخ ابلاغ درخواست تجدید نظر داد. اما مسئله اینجاست که اگر هر یک از طرفین (کارگر یا کارفرما) به رای اعتراض داشته باشند، باید درخواست تجدیدنظر خود را به صورت کتبی به اداره کل تعاون،کار و رفاه اجتماعی تقدیم کنند.

۱۸) آیا می‌توان به آراء قطعی و لازم‌الاجرای کمیته‌های استانی در مورد کارهای سخت و زیان‌آور یا تعیین نوع آن‌ها اعتراض کرد؟
طبق قانون دیوان عدالت اداری می‌تواند آرایی را که با هدف و حکم متقن مغایرت دارند، نقض کند. تعیین نوع الف و ب بودن مشاغل سخت و زیان آور نیز در صورت نیاز می‌تواند ظرف مدت ۱۵ روز کاری مورد اعتراض قرار گیرد.

۱۹) کدام مرخصی‌ها جزو سابقه اشتغال در کارهای سخت و زیان آور محسوب می‌شوند؟
با استناد به قانون تأمین اجتماعی، ایام استفاده از مرخصی استحقاقی، مرخصی ازدواج یا فوت همسر، پدر، مادر و فرزندان به مدت ۳ روز با دریافت دستمزد در مورد مشمولان قانون کار نیز جزو سوابق اشتغال در کارهای سخت و زیان آور محسوب می‌شوند. همچنین ایام استفاده از مرخصی استعلاجی یا استراحت پزشکی نیز در صورتی که حقوق ایام مزبور توسط کارفرما پرداخت شود، یا اگر بیمه شده از غرامت دستمزد ایام بیماری استفاده کرده باشد نیز جزو سابقه اشتغال در کارهای سخت و زیان آور محسوب می‌شود.

۲۰) تحت چه شرایطی توالی اشتغال در مشاغل سخت و زیان آور از بین می‌رود؟
لازم است بدانید که استفاده از مرخصی بدون حقوق به مدت بیش از دو ماه طبق آیین‌نامه اجرایی بازنشستگی در مشاغل سخت و زیان آور توالی اشتغال را از بین می‌برد و موجب تناوب اشتغال می‌شود. اما اخذ مرخصی استحقاقی در فواصل اشتغال به کارهای سخت و زیان آور توالی اشتغال در این کارها را از بین نمی‌برد. از این رو مدت زمان مرخصی استحقاقی نیز جزو سابقه اشتغال در کارهای سخت و زیان آور محسوب می‌شود.

از سوی دیگر استفاده از مرخصی استعلاجی یا استراحت پزشکی نیز بدون در نظر گرفتن این که حقوق ایام مزبور توسط کارفرما پرداخت شود و یا این که بیمه شده از غرامت دستمزد ایام بیماری استفاده کرده باشد، توالی اشتغال در این کارها را از بین نخواهد برد.

مدت زمان خدمت سربازی اعم از دوران ضرورت و احتیاط با این شرط که بیمه شده حداکثر تا دو ماه پس از پایان خدمت به کار سابق خود بازگردد و یا این که در کار دیگری که سخت و زیان آور شناخته می‌شود، مشغول به کار شود موجب زایل شدن توالی اشتغال در کارهای سخت و زیان آور نمی‌شود.

نکته دیگری که در این زمینه باید به آن توجه شود این است که در صورتی که در فواصل اشتغال بیمه شده به کارهای سخت و زیان آور، اشتغال در مشاغل آزاد به مدت یک ماه انجام گیرد. توالی اشتغال را از بین می‌رود و موجب تناوب اشتغال می‌شود.

۲۱) آیا انجام کارهای سخت و زیان آور برای خانم‌ها مجاز است؟
طبق قانون کار انجام کارهای سخت و زیان آور برای خانم‌ها ممنوع است. اما بر اساس قانون شورای نگهبان و مجلس شورای اسلامی پرستاران از این ماده مستثنی هستند و اشتغال خانم‌ها در این شغل جزو کارهای سخت و زیان آور محسوب می‌شود.

۲۲) آیا با کمتر از ۲۰ سال سابقه پرداخت حق بیمه در مشاغل سخت و زیان آور، می‌توان از بازنشستگی استفاده کرد؟
در صورتی که کمیسیون پزشکی و قانون تامین اجتماعی قبل از رسیدن فرد به سابقه مقرر، فرسایش جسمی و روحی وی در اثر اشتغال به کارهای سخت و زیان‌آور را ثابت کند. انکان استفاده از مزایای بازنشستگی برای فرد مذکور حتی با وجود کمتر از ۲۰ سال سابقه نیز وجود خواهد داشت.

۲۳) آیا داشتن ۲۵ سال سابقه کار و استفاده از قانون نوسازی صنایع در مورد بازنشستگی در مشاغل سخت و زیان‌آور قابل جمع است؟
در کارهای سخت و زیان آور هنگام بازنشستگی هر یک سال سابقه پرداخت حق بیمه معادل یک و نیم سال محاسبه خواهد شد. اما در قانون نوسازی صنایع هر فرد با ۵ سال سنوات ارفاقی بازنشسته می‌شود. این بدان معنا است که با داشتن سابقه بیمه‌ای معادل ۲۵ سال در کارهای سخت و زیان‌آور فرد با ۳۵ روز حقوق بازنشسته می‌شود. اما در قانون نوسازی صنایع این فرد با ۳۰ روز بازنشسته خواهد شد. بنابراین استفاده از قوانن مرتبط با کارهای سخت و زیان‌آور به نفع فرد خواهد بود.

۲۴) در صورتی که کارفرما اشتغال فرد در مشاغل سخت و زیان آور را تایید کند اما حق بیمه مشاغل سخت و زیان آور را پرداخت نکند، تکلیف چیست؟
لازم به توضیح است که تا قبل از احراز شرایط بازنشستگی، الزامی به پرداخت حق بیمه به صورت مشاغل سخت و زیان‌آور نیست. بنابراین صرف تایید اشتغال شما در مشاغل سخت و زیان آور به هنگام بازنشستگی کفایت می‌کند.

۲۵) آیا تشخیص کمیته استانی در مورد سخت و زیان‌آور بودن یک شغل و درخواست اضافه کاری بیش از ۶ ساعت قبل از بازنشستگی، قابل جمع است؟
قوانین و آیین‌نامه‌های تامین اجتماعی در خصوص مزایای بازنشستگی در کارهای سخت وزیان آور جدای از مزایای مرتبط با قانون کار و آئین نامه آن است. بنابراین نمی‌توان ارتباطی برای این دو موضوع در نظر گرفت.

۲۶) بر اساس قانون مشاغل سخت و زیان آور و آیین نامه موجود برای کارفرما نسبت به اقدام برای ایمن‌سازی عوامل و شرایط محیط تا ۲ سال پس از تایید، در صورت عدم اقدام کار فرما نسبت به بهود شرایط تکلیف چیست؟
در صورت عدم حذف صفت سخت و زیان آور بودن محیط کار در مشاغل ظرف مهلت مقرر، مطابق قانون کار از سوی وزارت‌خانه‌های کار، امور اجتماعی، بهداشت، درمان و آموزش پزشکی از طریق مراجع لازم است که اقدامات مربوطه به عمل آید.

۲۷) در صورت تایید سخت و زیان آور بودن یک شغل توسط دیوان عدالت اداری هنگام بررسی مجدد شغل، تکلیف عدم همکاری تامین اجتماعی در این زمینه چه خواهد بود؟
اگر همه موارد مندرج در قانون بازنشستگی پیش از موعد در مشاغل سخت و زیان آور توسط متقاضی احراز شود، عدم تمکین تامین اجتماعی از اجرای رای صادر شده توسط دیوان عدالت اداری از طریق اداره کل ابلاغ و اجراییات دیوان عدالت اداری قابل پیگیری خواهد بود.

۲۸) در صورت تایید سخت و زیان آور بودن مشاغل در کمیته استانی و داشتن سابقه مقرر، آیا امکان دریافت مستمری از سوی تامین اجتماعی در صورت ترک کار وجود خواهد داشت؟
بر اساس قوانین مصوبه تامین اجتماعی، بیمه‌شدگان تنها در صورت ارائه درخواست بازنشستگی مجاز به ترک کار نیستند. بلکه باید شرایط لازم جهت بازنشستگی قبل از موعد در کارهای سخت و زیان‌آور را به صورت رسمی از سوی صندوق تامین اجتماعی احراز کنند. به این ترتیب اگر بیمه شده شرایط لازم را برای استفاده از مزایای بازنشستگی پیش از موعد، در کارهای سخت و زیان‌آور داشته باشد، صندوق تأمین اجتماعی مکلف به اقدام برای برقراری مستمری وی است.

۲۹) آیا امکان اظهار نظر کمیته استانی پس از تایید مشاغل سخت و زیان آور توسط شورای عالی حفاظت فنی وجود دارد؟
بله این امکان وجود دارد. به این ترتیب رای شورای عالی حفاظت صرفاً برای تایید نظر کمیته در صدور آرا می‌باشد. در چنین شرایطی با توجه به استقلال رای کمیته‌های استانی، در مورد متقاضیان جدید امکان بررسی در کمیته نسبت به احراز یا عدم احراز شرایط سخت و زیان آوری آن مشاغل وجود خواهد داشت.

۳۰) نحوه سنجش میزان آلاینده‌ها هنگام درخواست تایید شغل‌های سخت و زیان آور به چه ترتیبی است؟
تصمیم‌گیری قطعی درکمیته‌ها مستلزم اندازه‌گیری عوامل زیان آور محیط کار و تایید و گزارش نهایی کارشناسان بر اساس قوانین موجود می‌باشد.