وزارت کار: الزام واحد های دارای بیش از ۵۰ کارگر به اجرای طرح طبقه‌ بندی/ ۰ تا ۱۰۰ طرح طبقه بندی مشاغل (+آیین نامه)

بر اساس اعلام مسئولان وزارت کار، طرح طبقه‌بندی مشاغل باید در واحدهای دارای بیش از ۵۰ کارگر به اجرا درآید و بر همین اساس ۵۲۳۰ واحد مشمول قانون کار طی برنامه پنجساله تحت پوشش طرح طبقه‌بندی قرار خواهند گرفت.

به گزارش ایسنا، کارشناسان و فعالان حوزه کار اجرای طرح طبقه‌بندی مشاغل را موجب ایجاد عدالت و همسان‌سازی حقوق نیروهای کار و عدم اجرای آن را از جمله علل پایین بودن بهره‌وری و ساعات کار مفید در بنگاه‌ها عنوان می‌کنند؛ به زعم آنها اجرای طبقه‌بندی مشاغل تنها به سود کارگران نیست، بلکه در طولانی مدت برای کارفرمایان و صاحبان کسب و کار هم مزایای بسیاری دارد.

طرح طبقه‌بندی مشاغل امکانی برای مشخص‌ شدن شرایط احراز شغل و شرح وظایف و مسئولیت‌های شغلی فراهم می‌آورد و موجب کاهش شکایات و نارضایتی کارکنان با توجه به مشخص شدن گروه‌های شغلی می‌شودهدف از طبقه‌بندی مشاغل این است که کارکنان و کارگران مشمول قانون کار با رعایت شرایط احراز پیش‌بینی شده در شناسنامه شغلی از گروه و مزد شغل و مزد سنوات برخوردار شوند. براساس دستورالعمل اجرایی این طرح، طبقه‌بندی مشاغل در کارگاه‌های بالای ۵۰ نفر کارکن الزامی است؛ در واقع این طرح در کارگاه‌هایی که به حد نصاب ۵۰ نفر کارگر و نیروی کار یا بیش از آن می‌رسند به اجرا در می آید.

منظور از طبقه‌بندی مشاغل، تعیین ارزش نسبی مشاغل با توجه به عوامل کلی به منظور پرداخت مزد مساوی در ازای کار هم ارزش در شرایط مساوی است. این طرح درصدد برقراری عدالت مزدی و رفع تبعیض مزدی برای کارهای هم ارزش در یک کارگاه است. تدوین شناسنامه‌های شغلی یکی دیگر از مزایای طرح طبقه‌بندی مشاغل است که ابزار مطلوبی برای افزایش انگیزه و مسئولیت‌پذیری شاغلان به حساب می‌آید.

در همین راستا احمد غریوی ـ‌مدیرکل روابط وزارت تعاون، کار رفاه اجتماعی درباره اجرای طرح طبقه‌بندی مشاغل در کارگاه‌ها گفت:واحدهای بیش از ۵۰ کارگر باید مشمول طرح طبقه‌بندی مشاغل شوند و باتوجه به برنامه تحولی وزارت کار در سال جاری ۱۰۵۰ واحد تحت شمول طرح طبقه‌بندی مشاغل قرار خواهد گرفت.

وی افزود:طی برنامه ۵ ساله بنا داریم حدود ۵۲۳۰ واحد را که تاکنون طرح طبقه‌بندی مشاغل در این واحدها اجرا نشده مشمول طرح کنیم. در حال حاضر دو سال از برنامه پنجساله گذشته و بنا داریم بعد از اتمام این واحدها، حد نصاب کارگاه‌های مشمول را پایین بیاوریم تا به نوعی تعداد زیادی از کارگران تحت پوشش طرح طبقه‌بندی مشاغل قرار گیرند.

آنطور که مدیرکل روابط کار وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی گفته کل واحدهایی که ظرف سال گذشته و امسال قرار است مشمول طبقه‌بندی شوند، بین ۱۰۵۰ تا ۵۳۰۰ واحد و کارگاه است.

وی پیشتر هدف از اجرای طرح طبقه‌بندی را رسیدن به عدالت مزدی ذکر کرده و گفته بود:وزارت کار در تلاش است علاوه بر کمک به معیشت و واقعی کردن دستمزد کارگران، افزایش بهره‌وری در تولید را ایجاد کند و تمام واحدهای بالای ۵۰ نفر کارگر را زیر پوشش طرح طبقه‌بندی مشاغل قرار دهد تا ضمن هم‌افزایی بین کارگر و کارفرما، افزایش بهره‌وری و ایجاد روحیه و انگیزه در بین نیروهای کار را شاهد باشیم.

طرح طبقه‌بندی مشاغل امکانی برای مشخص‌ شدن شرایط احراز شغل و شرح وظایف و مسئولیت‌های شغلی فراهم می‌آورد و موجب کاهش شکایات و نارضایتی کارکنان با توجه به مشخص شدن گروه‌های شغلی می‌شود. این طرح بهبود روابط میان کارکنان و سرپرستان را به دنبال مشخص کردن حدود اختیارات و مسئولیت‌های شغلی طرفین به دنبال دارد و موجب کمک به برآورد هزینه‌های پرسنلی با توجه به جدول مزد طرح طبقه‌بندی مشاغل و سایر مزایای پیش‌بینی شده در دستورالعمل اجرایی طرح می‌شود.

کارفرمایان‌ کارگاه‌های مشمول قانون‌ کار موظفند بر اساس قوانین و مقررات مرتبط، نسبت به تهیه و اجرای طرح طبقه‌بندی مشاغل با همکاری اعضای کمیته طبقه‌بندی مشاغل کارگاه یا مجموعه خود توسط یکی از دفاتر مشاوره فنی مورد تایید وزارت کار اقدام و پس از تایید این طرح را برای کارکنان خود اجرا کنند.

به گزارش ایسنا، از نگاه کارشناسان اجرای طبقه‌بندی مشاغل موجب افزایش روحیه و انگیزه کار و واقعی شدن حقوق و دستمزد کارگران و نیروهای کار می‌شود و از تضییع حقوق آنها جلوگیری می‌کند. طبق ماده ۴۸ قانون کار به منظور جلوگیری از بهره‌کشی از کار دیگری نظام ارزیابی و طبقه‌بندی مشاغل با استفاده از استاندارد مشاغل و عرف مشاغل کارگری در کشور باید توسط وزارت کار تهیه شود و به مرحله‌ اجرا درآید. طرح طبقه‌بندی مشاغل در تمام کارگاه‌های مشمول قانون کار لازم‌الاجراست و کارفرمایان موظفند با همکاری کمیته طبقه‌بندی مشاغل کارگاه یا موسسات ذیصلاح طرح، نسبت به تهیه طرح و اجرای آن اقدام کنند.

طرح طبقه بندی مشاغل

محاسبان نوشت: هر شخص، با شروع یک فعالیت اقتصادی مشمول تکالیفی می‌شود که این تکالیف از دیدگاه قوانین مختلف مانند قانون کار، قانون تامین اجتماعی، قانون مالیات‌های مستقیم و … است. تکالیف هر فرد در مقابل این قوانین می‌تواند به عوامل زیادی همچون وسعت حجم کاری، تعداد نیرو، نوع فعالیت و موارد زیاد دیگری بستگی داشته باشد.

به عنوان مثال در قانون کار نحوهٔ تعیین حقوق و دستمزد کارگران به یک عامل مهم به نام تعداد نیروهای کار آن کارگاه گره خورده است. یعنی نحوهٔ محاسبه حقوق و دستمزد در کارگاه‌های بالای ۵۰ نفر با زیر ۵۰ نفر متفاوت است، که از این مهم برای کارگاه‌های بالای ۵۰ نفر با عنوان طرح طبقه بندی مشاغل استفاده می‌کنند.

طرح طبقه بندی مشاغل چیست؟

طبق مادهٔ ۴۸ و ۴۹ قانون کار به دلیل پیشگیری از بهره‌کشی، کارگاه‌های دارای بیش از ۵۰ نفر کارگر و البته شرکت‌های خدماتی (پیمانکاری و تأمین نیروی انسانی) طرف قرارداد با ادارات اجرایی، مشمول طرح طبقه بندی مشاغل بوده و ملزم به اجرای این طرح هستند.

در طرح طبقه بندی مشاغل، برخلاف آنچه در مورد حقوق و دستمزد کارگاه‌های زیر ۵۰ نفر جاری است، دیگر توافقات کارگر و کارفرما بابت تعیین حقوق نقش اساسی را ندارد؛ بلکه در زمان تدوین طرح طبقه بندی مشاغل در هر کارگاه، با توجه به مشاغل و نیازهای آن و البته امتیازات حاصله در سنجش شغل در حین پروسه طرح طبقه بندی مشاغل، حقوق مبنایی برای طبقه بندی ۲۰ گانه این طرح در نظر گرفته می‌شود که محاسبات حقوق و دستمزد براساس آن محاسبه می‌شود و دیگر حقوق کارگران بر اساس سلیقه کارفرما تعیین نمی‌شود.

از دیگر امتیازات طرح طبقه بندی مشاغل می‌توان به یکسان‌سازی حقوق در شرایط کار برابر اشاره کرد. به این معنی که اگر دو کارگر با شرایط مشابه و کار یکسان مشغول باشند، دارای حقوق یکسانی خواهند بود و این باعث می‌شود که احساس نارضایتی حاصل از تبعیض پیش نیاید. از دیگر موارد متفاوت در اجرای طرح طبقه بندی مشاغل، توافق و پرداخت مزایای به تبع شغل است.

در کارگاه‌های زیر ۵۰ نفر و فاقد طرح طبقه بندی مشاغل، مزایایی چون حق جذب یا حق سرپرستی با توافق کارگر و کارفرما به فرد شاغل پرداخت می‌شد. بنابراین، در صورتی که مطابق با سلیقه و دلخواه کارفرما نبود در قراردادهای بعدی حذف می‌شد. اما در کارگاه‌های دارای طرح طبقه بندی مشاغل، این مزایا دیگر به شاغل پرداخت نمی‌شود، بلکه به خود شغل اختصاص می‌یابند و البته اعمال سلیقه کارفرما هم در نظر گرفته نمی‌شود. همچنین این مزایا به معنی واقعی خود یعنی “به تبع شغل” باز می‌گردند.

اما فرق بین اختصاص این مزایا به شغل یا شاغل که اشاره شد چیست؟

زمانی که کارفرما این مزایا را برای شخص خاصی در نظر بگیرد، بدون آنکه فرد هم رده و هم مسئولیت دیگری با آن شخص را هم مشمول آن مزایا کند، در واقع مزایا را به واسطه شاغل پرداخت کرده نه به دلیل ماهیت آن شغل.

اما در طرح طبقه بندی مشاغل با بررسی هر شغل، شناسنامه شغلی برای آن ایجاد شده و با توجه به عواملی همچون مهارت، تجربه، سابقه، مدرک تحصیلی، شرایط محیطی و کاری آن شغل و حتی پیش‌بینی و در نظر گرفتن آسیب‌های ناشی از آن شغل، جدول امتیازاتی تهیه شده و به واسطه آن امتیازات، رده و سطح آن شغل از سطح بندی ۲۰ گانه طرح طبقه بندی مشاغل مشخص می‌شود. همچنین با توجه به نکات و سطح آن شغل مزایای به تبع شغل مورد نیاز و ارتباط با آن تعریف شده و در آن جایگاه پیش‌بینی می‌شوند.

جدول طبقه بندی مشاغل بر اساس مدرک تحصیلی

در طرح طبقه‌بندی مشاغل، یکی از مزیت‌های اصلی، تنظیم حقوق و مزایای افراد بر اساس سطح تحصیلات آن‌ها است. این سیستم به گونه‌ای طراحی شده که هر‌چه فرد دارای مدرک تحصیلی بالاتر باشد، حقوق و مزایای او هم به تناسب افزایش پیدا می‌کند. این مسئله به‌ویژه در مشاغلی که نیازمند تخصص و دانش علمی بیشتری هستند، اهمیت پیدا می‌کند.

جدول طبقه‌بندی مشاغل بر اساس مدرک تحصیلی، نشان‌دهندهٔ میزان ارتباط بین مدرک تحصیلی و حقوق یا جایگاه شغلی افراد است. به طور معمول این جدول به شکل زیر تنظیم می‌شود:

جدول شرایط احراز ارتقاء طبقه شغلی کارکنان از لحاظ مدرک تحصیلی

جدول اعطای امتیاز تحصیلی و گواهینامه های مهارت در مشاغل

برای مثال، افرادی که دارای مدارک تحصیلی کارشناسی، کارشناسی‌ ارشد یا دکتری هستند، به دلیل دانش تخصصی بیشتر و مهارت‌های فنی بالاتر، در گروه‌های شغلی بالاتر قرار می‌گیرند و از مزایای مالی بیشتری بهره‌مند خواهند شد. اولین عامل ارزیابی برای شغل، سطح تحصیلات است. سطح تحصیلات عبارت است از حداقل معلومات لازم جهت تصدی و انجام وظایف هر شغل که طبق یکی از مقاطع ابتدایی، راهنمایی، دبیرستانی و دانشگاهی مشخص می‌شود. ملاک تشخیص امتیاز در این عامل بستگی به مقاطع تحصیلی مورد نیاز شغل دارد. تحصیل به صورت کلی ۲۵۲ امتیاز دارد.

نکته مهم

گواهینامه‌های مهارت سازمان آموزش فنی‌وحرفه ای کشور بابت جایگزینی کمبود شرایط احراز شغل از نظر تجربه قابل احتساب است.

بر‌اساس قانون اعطای امتیازات ایثارگری و اشتغال در مناطق جنگی و جنگ زده، به کارگران ایثارگر متناسب با شرایط ایثارگری مزایایی پرداخت می‌شود که جز مزد ثابت یا مبنا هستند.

مزایای مرتبط با یک مقطع تحصیلی بالاتر: همهٔ ایثارگران و رزمندگان با حداقل ۶ ماه خدمت جبهه از سال ۹۶ مشمول مزایای مرتبط با یک مقطع تحصیلی بالاتر می‌شوند. برای این افراد یک مقطع تحصیلی بالاتر در نظر گرفته می‌شود. به طور مثال اگر کارگر دارای مدرک لیسانس باشد، برای محاسبات شغلی و گروه‌بندی، معادل مدرک فوق‌لیسانس در نظر گرفته می‌شود.

جایگزین مالی به جای اعمال یک مقطع تحصیلی بالاتر، می‌تواند معادل ۳.۶٪ مزد ثابت یا مبنا را به عنوان مزایا به کارگر پرداخت کند.

تفاوت مزد شغل خود با یک گروه بالاتر: رزمندگان با حداقل ۶ ماه خدمت متوالی یا ۹ ماه متناوب در جبهه، جانبازان تا ۴۰٪، آزادگان تا ۳ سال اسارت در واحدهای فاقد طرح طبقه بندی مشاغل به جای مزد شغل یک گروه، معادل ۵% مزد ثابت یا مبنا به عنوان تفاوت مزدی پرداخت می‌شود.

تفاوت مزد شغل خود با دو گروه بالاتر: رزمندگان با ۳ سال و بیشتر خدمت در جبهه، جانبازان ۴۰٪ و بالاتر، آزادگان با ۳ سال اسارت و بیشتر، فرزندان شاهد در واحدهای فاقد طرح طبقه بندی مشاغل به جای مزد شغل یک گروه، معادل ۱۰٪ مزد ثابت به عنوان تفاوت مزدی اعمال می‌شود.

طرح طبقه بندی مشاغل در شرکت‌‌های پیمانکاری

شرکت‌های پیمانکاری با هر تعداد کارگر ملزم به اجرای طرح طبقه بندی مشاغل برای کارگران خود هستند که ترتیب این طرح به یکی از روش‌های زیر است:

الف: چنانچه کارفرمای پیمانکار فاقد طرح طبقه بندی باشد، پیمانکار باید به صورت مستقل برای تهیه و اجرای طرح اقدام کند. (برای پیمانکاران کارهای خدماتی، قبلا در سال ۸۱ طرح واحدی از طرف وزارت کار و امور اجتماعی تهیه شده است که این قبیل پیمانکاران از آن استفاده می‌کنند.)

ب: در صورتی که کارفرما، خود دارای طرح طبقه بندی مشاغل باشد کلیهٔ پیمانکاران کارفرما باید در تعیین شغل، مزد و غیره در مورد کارکنان خود از طرح تبعیت کنند.

ج: مؤسسات دولتی که به دلیل تبعیت از مقررات استخدامی کشوری فاقد کارگر هستند، اما تمام یا بخشی از وظایف آنان توسط پیمانکاران انجام می‌شود، باید برای مشاغل قابل واگذاری، طبقه‌بندی پیمانکاران را که مورد تأیید وزارت کار و امور اجتماعی است، تهیه کرده و براساس آن کار را به پیمانکاران واگذار کنند.

نحوه تدوین طرح طبقه بندی مشاغل

در قانون کار تدوین طرح طبقه بندی مشاغل به مؤسسات یا افراد مورد تأیید وزارت کار و امور اجتماعی سپرده شده است. این اشخاص در صورت قبولی در آزمون، مورد تأیید اداره کار قرار گرفته و صلاحیت طراحی و تدوین طرح طبقه بندی مشاغل را بدست می‌آورند.

البته فردی که این صلاحیت را دریافت می‌کند، در موارد زیادی دقت و تمرکز دارد و روی کلمات در زمینهٔ کار و ساختارهای سازمانی بسیار دقت می‌‌کند. چراکه در تدوین طرح طبقه بندی مشاغل موارد متعددی مورد بررسی قرار می‌گیرد که به بعضی از آن‌ها اشاره شد و هر کدام از این موارد بار معنایی مختص به خود را دارند.

به عنوان مثال باید توجه کرد که مزایا به شغل تعلق گیرد نه به شاغل؛ یا بین معنی کلمات شغل و پست تفاوت بسیاری وجود دارد. در واقع شغل یک کلمهٔ جامع است، اما پست جزئی از شغل محسوب می‌شود.

مثلاً کارشناس مالی شغلی است که از پست‌های مرتبط با آن کارشناس مالی، کارشناس حسابداری صنعتی، کارشناس حسابداری مالی، کارشناس حسابداری داخلی، کارشناس حسابداری مدیریت و … می‌توان نام برد. از دیگر کلماتی که توجه به تفاوت معنایی آن در طرح طبقه بندی مشاغل حائز اهمیت است، کلمات تجربه و سابقه را می‌توان مثال زد. در واقع این دو برخلاف آنکه در جامعه و در اصطلاحات عامیانه مترادف و هم‌ردیف قرار می‌گیرند، اما دارای معانی متفاوتی هستند.

نحوه تعیین گروه شغل کارگران

تعیین گروه شغلی کارگران در طرح طبقه‌بندی مشاغل، فرآیندی دقیق و مبتنی بر اصول، قوانین و دستورالعمل‌های وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی است. این تعیین گروه، شغل کارگران را در یکی از گروه‌های ‍۱ تا ۲۰ طبقه‌بندی می‌کند که هر گروه معرف سطحی از مهارت، تجربه، مسئولیت و شرایط کاری است. مراحل تعیین گروه شغلی کارگران:

۱. تدوین طرح طبقه‌بندی مشاغل

کارگاه‌های مشمول، واحدهای دارای بیش از ۵۰ نفر کارگر یا شرکت‌های پیمانکاری و خدماتی که طرف قرارداد با سازمان‌ها هستند، باید طرح طبقه‌بندی مشاغل داشته باشند. این طرح توسط طراحان رسمی و تأیید شده وزارت کار تدوین می‌شود. در طرح، مشاغل موجود در واحد بررسی شده و بر اساس ارزیابی عوامل شغلی، گروه‌های شغلی مشخص می‌شوند.

۲. شناسایی و ارزیابی مشاغل

تمامی شغل‌های موجود در کارگاه، به تفکیک عنوان شغلی و وظایف مرتبط، شناسایی می‌شوند.
در ارزیابی شغل از چهار عامل اصلی استفاده می‌شود:

دانش و مهارت‌های مورد نیاز شغل: شامل تحصیلات، تخصص و آموزش.

مسئولیت‌ها و اختیارات: شامل نظارت، مسئولیت مالی یا اداری.

کوشش‌های لازم: شامل تلاش فیزیکی و ذهنی.

شرایط کار و خطرات: شامل محیط کار و خطرات ناشی از آن.

به هر عامل امتیاز داده می‌شود و مجموع امتیازات، گروه شغلی را تعیین می‌کند.

۳. تعیین گروه شغلی

پس از ارزیابی مشاغل، هر شغل در یکی از گروه‌های شغلی (معمولاً ۲۰ گروه شغلی برای کارگاه‌ها) قرار می‌گیرد. شغل‌های ساده‌تر در گروه‌های پایین‌تر و مشاغل تخصصی‌تر یا مدیریتی در گروه‌های بالاتر قرار می‌گیرند.

۴. انطباق کارگران با مشاغل

هر کارگر بر اساس شغل احراز شده و شناسنامهٔ شغلی در یکی از گروه‌های طبقه‌بندی مشاغل قرار می‌گیرد.

شرایط احراز شغل: شامل تحصیلات، تجربه، و توانایی‌های خاص مورد نیاز برای شغل است.
تطبیق فرد با شغل: اگر کارگر شرایط احراز شغل را داشته باشد، به او گروه شغلی مرتبط اختصاص می‌یابد.

۵. اعمال مزایا و حقوق

حقوق و مزایای کارگر بر اساس گروه شغلی تعیین شده و به حقوق پایه افزوده می‌شود و در صورت وجود عوامل ویژه مانند ایثارگری، سختی کار، یا سابقه خاص، این موارد هم در حقوق محاسبه می‌شوند.

کمیته طرح طبقه بندی مشاغل شامل چه کسانی است؟

یکی از بازوهای اصلی در زمان تهیه طرح و اجرای آن، کمیته طرح طبقه بندی مشاغل در کارگاه است. کمیتهٔ طرح طبقه بندی مشاغل متشکل از سه بخش است که به نسبت دو نفر نماینده مدیریت، دو نفر نمایندهٔ کارگران و یک نفر نماینده سرپرستان تشکیل می‌‌شود.

در مورد نمایندهٔ مدیریت هیچ شرطی لازم نبوده و کاملاً براساس تصمیم مدیریت انتخاب می‌شوند. اما برای نمایندگان کارگران و سرپرستان شرایطی وجود دارد که می‌توان حداقل مدرک دیپلم و ۲ سال سابقه کار در کارگاه را نام برد. این کمیته در زمان تهیهٔ طرح با طراح یا دفتر مشاوره فنی همکاری کرده و در زمینه جمع‌آوری اطلاعات، ارزیابی شغل، تنظیم شناسنامه‌های شغلی و تطبیق افراد با طرح مشارکت می‌‌کند.

همچنین این کمیته در هنگام اجرای طرح فعالیت داشته و در زمینه‌های زیر به اجرای درست طرح طبقه بندی مشاغل در مجموعه کمک می‌‌کند:

۱- همکاری با امور اداری و کارگزینی به جهت انطباق افراد جدید استخدام شده با طرح طبقه بندی مشاغل و یا تغییر یا ارتقای شغل دیگران

۲- بررسی و اظهار نظر در مورد شرایط احراز شغل گزینه‌های پیشنهادی مدیریت برای ارتقا یا تغییر شغلی افراد

۳- بررسی پیشنهادهای مدیریت در جهت برقراری مزایای انگیزشی رفاهی در مشاغل خاص

۴- تلطیف فضای کارگاه در جهت پذیرش سریع‌تر تغییرات احتمالی ناشی از اجرای طرح طبقه بندی مشاغل

۵- رسیدگی به اختلافات ناشی از اجرای طرح طبقه بندی مشاغل

۶- همکاری در انجام اصلاحات موردی طرح

البته لازم به ذکر است که کمیته طرح طبقه بندی مشاغل در موارد ارجاعی صرفاً اظهارنظر کرده و تصمیم و اجرای طرح با خود کارفرما (مدیریت) است.

پس از این توضیحات به بررسی اجمالی نحوهٔ تدوین طرح طبقه بندی مشاغل می‌رسیم. در ابتدا جمع آوری اطلاعات با کمک کمیته انجام می‌‌شود که پس از آن بتوان نمودار سازمانی مجموعه را مشخص کرد. این نمودار جایگاه شغل‌ها را مشخص می‌کند. این نمودار منطبق بر رفتار سازمانی ایجاد شده است و اگر یک سازمان نوپا باشد، بر‌اساس اهداف و ماموریت‌های سازمان این طبقه بندی ایجاد می‌شود. پس از تکمیل روند نمودار سازمانی، نوبت به تهیهٔ فهرست مشاغل و پست‌های تخصیص داده شده در طرح طبقه بندی مشاغل مجموعه می‌رسد. با تهیهٔ این فهرست می‌توان برای ارزشیابی مشاغل اقدام کرد.

۴ روش ارزیابی مشاغل در طرح طبقه بندی

روش‌های ارزیابی مشاغل به دو دستهٔ کمی و کیفی تقسیم می‌شوند که هرکدام شامل دو روش به شرح زیر است:

نکته مهم

البته روش مورد تأیید و مصوب رسمی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، روش امتیازی است.

در روش امتیازی با تجزیه و تحلیل اطلاعات جمع‌آوری شده، عوامل تشکیل دهندهٔ مشاغل مشخص می‌شوند و با توجه به ارزش و اهمیت آن عوامل، امتیازاتی در نظر گرفته می‌شود که مجموع امتیازات جایگاه شغل در طرح طبقه بندی مشاغل را مشخص می‌کند. در این روش حداکثر امتیازات ۱۱۳۷ است، اما به دلیل آنکه هیچ شغلی قادر به دریافت تمامی امتیازات نیست، حداکثر امتیازات ۷۴۰ متعلق به مشاغل گروه ۲۰ و حداقل امتیاز ۸۰ متعلق به گروه ۱ است.

ارزیابی مشاغل در روش امتیازی طرح طبقه بندی مشاغل مبتنی بر ۴ عامل اصلی و ۱۴ عامل فرعی است که عوامل اصلی آن عبارتند از:

۱- دانش و مهارت‌ها با حداکثر امتیاز ۳۷۲

۲- اختیارات و مسئولیت‌ها با حداکثر امتیاز ۳۸۰

۳- کوشش‌ها با حداکثر امتیاز ۱۸۵

۴- شرایط کار و حوادث با حداکثر امتیاز ۲۰۰

پس از امتیازدهی کامل مشاغل، نوبت به احراز شغل افراد و انطباق آنان با طرح طبقه بندی مشاغل است که بنا بر جایگاه شغلی، حقوق مبنای افراد نیز مشخص شود. یکی از موارد مهم در طرح طبقه بندی مشاغل، شناسنامه شغل است. چراکه گروه و طبقه شغل، شرایط احراز شغل، شرح مهارت‌ها و توانایی‌‌های لازم و شرح وظایف در آن مکتوب می‌‌شود. همچنین باید توجه داشت که عنوان شغل باید با شرایط احراز و شرح وظایف و مهارت‌ها همخوانی داشته باشد.

ضمانت اجرایی طرح طبقه بندی مشاغل

از آنجایی که هر قانون بدون ضمانت اجرایی، معمولاً برای مشمولین بی اهمیت می‌‌شود؛ لازم است برای قوانین مهم ضمانت اجرایی تعیین شود. یعنی مشخص شود در صورت عدم اجرا چه عواقبی را در پی خواهد داشت. در مورد طرح طبقه بندی مشاغل، ضمانت اجرایی در ماده ۵۰ قانون کار ذکر شده است.

گفته شده در صورت عدم توجه کارفرما به اجرای طرح طبقه بندی مشاغل برای کارگاه‌های مشمول این طرح، انجام این امر مستقیماً به یکی از مؤسسات یا اشخاص صاحب صلاحیت سپرده خواهد شد و کارفرما مکلف است علاوه بر پرداخت هزینه‌های مشاوره و طراحی طرح طبقه بندی مشاغل، ۵۰% این مبلغ هم به عنوان جریمه به حساب خزانه‌داری کل کشور پرداخت کند.

نکته مهم

اگر کارگاهی مشمول اجرای طرح طبقه بندی مشاغل شود، حتی در صورتی که بعداً به زیر ۵۰ نفر برسد، باز هم باید اجرای طرح را ادامه داده و نمی‌تواند آن را متوقف کند.

زمان اجرای طرح طبقه بندی مشاغل

زمان اجرای طرح طبقه‌بندی مشاغل به عوامل مختلفی بستگی دارد که عمدتاً شامل شرایط اجباری و برنامه‌های اجرایی تعیین‌شده توسط قانون و وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی است. در ادامه این شرایط را بررسی می‌کنیم.

شرایط اجرای اجباری

طبق مادهٔ ۴۹ قانون کار ایران، تمامی کارگاه‌هایی که دارای بیش از ۵۰ نفر کارگر هستند، موظف به اجرای طرح طبقه‌بندی مشاغل هستند. این طرح برای شفاف‌سازی نظام پرداخت حقوق و مزایا و ایجاد عدالت بین کارکنان اجباری است. همچنین، شرکت‌های پیمانکاری که طرف قرارداد با دستگاه‌های دولتی هستند، باید این طرح را در قراردادهای خود لحاظ و اجرا کنند.

زمان‌بندی اجرای طرح

پس از رسیدن تعداد کارکنان مشمول به ۵۰ نفر یا بیشتر، کارفرما معمولاً سه ماه فرصت دارد که این طرح را تدوین و برای تأیید به اداره کار ارائه دهد. سپس، پس از تأیید، اجرای آن الزامی می‌شود. طرح‌های تحولی وزارت کار هم ممکن است زمان اجرای تدریجی را تعیین کنند. برخی گزارش‌ها نشان می‌دهند که پیش‌بینی شده این طرح طی ۵ سال آینده در تمام کارگاه‌های دارای شرایط، اجرایی شود.

تجدید یا اصلاح طرح

در صورت ایجاد تغییرات قابل‌توجه در وظایف شغلی یا ساختار سازمانی کارگاه، یا افزایش تعداد نیروی کار، بازنگری در طرح طبقه‌بندی مشاغل لازم است. این تجدید نظر به بهبود سازگاری طرح با شرایط جدید کمک می‌کند. برای اطلاعات بیشتر، می‌توانید به بخشنامه‌های وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی مراجعه کنید یا با اداره کار محل فعالیت در ارتباط باشید. این امر می‌تواند اطمینان بیشتری از زمان و نحوهٔ اجرای طرح به شما بدهد.

pdf آیین نامه اجرایی طرح طبقه بندی مشاغل

برای تکمیل نکات گفته شده و آشنایی بیشتر با قوانین مصوب وزارت کار، آیین‌نامه اجرایی طرح طبقه بندی مشاغل در پیوست زیر به شما ارائه می‌شود.

pdf آیین نامه اجرایی طرح طبقه بندی مشاغل

کلام آخر

شما با گذراندن آموزش‌های لازم در زمینه ساختارهای سازمانی، نحوهٔ تدوین طرح طبقه بندی مشاغل و آموزش حقوق و دستمزد با توجه به نکات و مراحل گفته شده را یاد می‌گیرید و می‌توانید در آزمون رسمی طراحان طرح طبقه بندی مشاغل شرکت کنید. پس از قبولی در آزمون و دریافت تأییدیه معتبر از اداره کار، به عنوان طراح طرح طبقه بندی معرفی شده و می‌توانید مشاوره دهید و طرح را تهیه و تدوین کنید.