جدول مقایسه شرایط بازنشستگی عادی و بازنشستگی مشاغل سخت و زیان‌آور

کارگر ۲۴ –  بازنشستگی در قانون تامین اجتماعی بر اساس دو عامل اصلی تعیین می‌شود: سن و سابقه پرداخت حق بیمه. این دو شرط بسته به نوع شغل (عادی یا سخت و زیان‌آور) و جنسیت بیمه‌شده، متفاوت است.

مطابق قانون تامین اجتماعی و آیین‌نامه اجرایی مشاغل سخت و زیان‌آور، مشاغلی که شرایط محیط کار آن‌ها موجب مواجهه مداوم کارگر با عوامل زیان‌آور فیزیکی، شیمیایی، مکانیکی یا بیولوژیکی فراتر از حدود مجاز استاندارد شود، در این دسته قرار می‌گیرند. این مواجهه می‌تواند باعث بروز یا تشدید بیماری‌های شغلی و کاهش توانایی کار در طول زمان شود.

کارتابان نوشت: شناسایی و تایید یک شغل به‌عنوان «سخت و زیان‌آور» صرفا در صلاحیت کمیته‌های بدوی و تجدیدنظر استانی است که با بررسی دقیق سوابق شغلی، گزارش بازرسی کار و بهداشت حرفه‌ای، و امکان‌سنجی حذف یا کاهش عوامل زیان‌آور، رای نهایی را صادر می‌کنند.

اهمیت این موضوع زمانی بیشتر می‌شود که بدانیم قانون، برای جبران آسیب‌های ناشی از این مشاغل، مزایای ویژه‌ای از جمله بازنشستگی زودتر از موعد و محاسبه سوابق با ضریب یک‌ونیم را پیش‌بینی کرده است. حتی افرادی که به‌صورت عادی بازنشسته شده‌اند، در صورت اثبات سابقه کار سخت و زیان‌آور، می‌توانند از این امتیازات بهره‌مند شوند.

در ادامه، به‌طور جامع شرایط، قوانین و مراحل استفاده از مزایای بازنشستگی سخت و زیان‌آور را بررسی می‌کنیم.

بازنشستگی در قانون تامین اجتماعی بر اساس دو عامل اصلی تعیین می‌شود: سن و سابقه پرداخت حق بیمه. این دو شرط بسته به نوع شغل (عادی یا سخت و زیان‌آور) و جنسیت بیمه‌شده، متفاوت است.

در بازنشستگی عادی لازم است فرد همزمان شرط حداقل سن و حداقل سابقه بیمه را داشته باشد. اما در برخی موارد، قانون استثنائاتی در نظر گرفته است که به بیمه‌شده اجازه می‌دهد زودتر از موعد و حتی بدون شرط سنی، بازنشسته شود؛ نمونه بارز این حالت، بازنشستگی در مشاغل سخت و زیان‌آور است که با ضریب افزایش سابقه، امکان خروج از بازار کار را زودتر فراهم می‌کند.

جدول زیر، خلاصه مهم‌ترین شرایط بازنشستگی عادی و بازنشستگی در مشاغل سخت و زیان‌آور را برای مردان و زنان نشان می‌دهد:

در بازنشستگی عادی، شرط سنی و سابقه بیمه باید هم‌زمان احراز شود. برای مثال، یک مرد می‌تواند با داشتن ۶۰ سال سن و حداقل ۲۰ سال سابقه بیمه، یا در حالت عادی با ۵۰ سال سن و ۳۰ سال سابقه بیمه، بازنشسته شود. برای زنان این شرایط از لحاظ سنی ۵ سال کمتر از مردان در نظر گرفته شده است. همچنین، در صورتی که سابقه بیمه کمتر از ۲۰ سال باشد، حداقل سابقه لازم برای بازنشستگی ۱۵ سال است که مستمری متناسب با میزان سابقه پرداخت خواهد شد.

یکی از استثناهای مهم مربوط به زنان کارگر مشمول قانون کار است؛ این گروه می‌توانند با ۲۰ سال سابقه و ۴۲ سال سن بازنشسته شوند، اما مستمری آن‌ها بر اساس ۲۰ روز حقوق محاسبه شده و به اندازه حداقل حقوق همان سال افزایش پیدا نمی‌کند.

در مشاغل سخت و زیان‌آور، قانون‌گذار امتیاز ویژه‌ای قائل شده است. چنانچه فردی ۲۰ سال به‌طور متوالی در چنین مشاغلی کار کرده باشد، بدون شرط سنی بازنشسته می‌شود و سابقه او با ضریب ۱.۵ محاسبه می‌شود که معادل ۳۰ سال خواهد بود. همچنین، اگر سابقه کار سخت و زیان‌آور به‌صورت متناوب و ۲۳ سال و ۴ ماه باشد، پس از اعمال ضریب ۱.۵، سابقه به ۳۵ سال تبدیل می‌شود که باز هم بدون شرط سنی امکان بازنشستگی فراهم است.

ماده ۷۶ تبصره ۲ بند ب قانون تامین اجتماعی

افرادی که حداقل بیست سال متوالی و بیست و پنج سال متناوب در کارهای سخت و زیان‌آور (مخل سلامت) اشتغال داشته باشند و در هر مورد ‌حق بیمه مدت مزبور را به سازمان پرداخته باشند می‌توانند تقاضای مستمری بازنشستگی نمایند. هر سال سابقه پرداخت حق بیمه در کارهای سخت و ‌زیان ‌آور یک و نیم سال محاسبه خواهد شد.

در قوانین و مقررات اولیه سخت و زیان آور چنین عنوان شده شریط بازنشستگی سخت و زیان آور به صورت متناوب باید ۲۵ سال سابقه کار داشته باشند تا بتوانند بدون شرط سنی بازنشسته شوند.

در یک استفساریه که از مجلس شورای اسلامی صورت گرفته، مجلس چنین نظر داده که سوابق سخت و زیان آور در هر حال با ضریب ۱.۵ محاسبه می‌شود. در این حالت اگر سابقه کارگر به ۲۵ سال برسد با ضریب ۱.۵ سوابق وی ۳۷.۵ سال خواهد شد.
سقف تعهدات تامین اجتماعی برای بازنشستگی ۳۵ سال است یعنی اگر سابقه بیمه شده به ۳۷ سال برسد مستمری وی با ۳۵ روز محاسبه و پرداخت می‌شود.

یکی از شرایط بازنشستگی تامین اجتماعی برای بازنشستگی بدون شرط سنی داشتن ۳۵ سال سابقه بیمه است. بنابراین اگر کارگری در کارهای سخت و زیان آور به صورت متناوب کار کند و سابقه وی به ۲۳ سال ۴ ماه برسد اعمال ضریب ۱.۵ سابقه بیمه وی را به ۳۵ سال خواهد رساند که این کارگر بدون شرط سنی و با سقف مستمری که ۳۵ روز هست بازنشسته
می‌شود.

بنابراین در عمل ۲۵ سال سابقه کار سخت و زیان آور متناوب در عمل به ۲۳ سال و ۴ ماه یا ۲۳.۴ سال کاهش یافته است. اگر کارگری بازنشستگی عادی داشته و بعد از بازنشستگی از شرایط بازنشستگی سخت و زیان آور اطلاع یافته، می‌تواند بعد از بازنشستگی عادی نیز درخواست بررسی سخت و زیان آور بودن مشاغل خود را مطرح کند.
دسته‌بندی مشاغل سخت و زیان‌آور و تفاوت گروه الف و ب

مطابق آیین‌نامه اجرایی بند (۵) ماده واحده قانون اصلاح تبصره (۲) ماده (۷۶) قانون تامین اجتماعی، مشاغل سخت و زیان‌آور به دو گروه اصلی «الف» و «ب» تقسیم می‌شوند. این تقسیم‌بندی بر اساس ماهیت عوامل زیان‌آور، میزان امکان حذف یا کاهش این عوامل و شرایط محیط کار انجام می‌شود.

۱. گروه الف

در این گروه، سختی و زیان‌آوری شغل ناشی از شرایط محیط کار است و به ماهیت ذاتی شغل وابستگی دائمی ندارد. به بیان دقیق‌تر، در صورتی که کارفرما اقدامات اصلاحی و پیشگیرانه لازم را انجام دهد مانند ارتقای سیستم تهویه، کاهش سطح صدا، ایزوله کردن تجهیزات پرخطر، یا استفاده از تجهیزات ایمنی و بهداشتی استاندارد می‌توان میزان مواجهه کارگر با عوامل زیان‌آور را به کمتر از حدود مجاز کاهش داد یا به‌طور کامل حذف کرد.

در چنین حالتی، با تایید کمیته‌های بدوی و تجدیدنظر مشاغل سخت و زیان‌آور، شغل موردنظر از فهرست این مشاغل خارج شده و مزایای بازنشستگی ارفاقی برای آن اعمال نخواهد شد.

۲. گروه ب

مشاغلی که ماهیتا سخت و زیان‌آور هستند و حتی با اجرای تمهیدات ایمنی و بهداشتی، همچنان دارای شرایط زیان‌آور خواهند بود. نمونه‌های بارز این گروه شامل کار در معادن، تونل‌های زیرزمینی، مجاورت با کوره‌های ذوب، جمع‌آوری زباله به‌صورت غیرمکانیزه، مشاغل مرتبط با مواد شیمیایی سمی، غواصی، کار در ارتفاع بیش از ۵ متر و سایر موارد مندرج در لیست رسمی کمیته‌های سخت و زیان‌آور است.

تفاوت اصلی مشاغل سخت و زیان آور گروه الف و ب

تفاوت کلیدی این دو گروه در امکان حذف یا کاهش عوامل زیان‌آور است. در گروه الف، اقدامات اصلاحی می‌تواند سختی و زیان‌آوری را برطرف کند، اما در گروه ب حتی پس از اعمال اقدامات، سختی و زیان‌آوری یک شغل به طور کامل از بین نمی‌رود.
نکته مهم: تعیین گروه و تشخیص سخت و زیان‌آور بودن آن، صرفا در صلاحیت کمیته‌های بدوی و تجدیدنظر استانی سخت و زیان‌آور بوده و هیچ مرجع دیگری حق اظهارنظر قطعی در این زمینه ندارد.

قوانین و مقررات مرتبط با بازنشستگی سخت و زیان‌آور

مبنای قانونی بازنشستگی در مشاغل سخت و زیان‌آور، بند (ب) تبصره ۲ ماده ۷۶ قانون تامین اجتماعی و آیین‌نامه اجرایی آن است که در سال ۱۳۸۵ به تصویب هیئت وزیران رسیده و همچنان مبنای عمل سازمان تامین اجتماعی و وزارت کار محسوب می‌شود. بر اساس این مقررات، تشخیص سخت و زیان‌آور بودن یک شغل صرفا در صلاحیت «کمیته‌های بدوی و تجدیدنظر استانی» است و هیچ مرجع دیگری حتی خود تامین اجتماعی نمی‌تواند به تنهایی این عنوان را به شغلی بدهد یا آن را حذف کند. این کمیته‌ها با بررسی مستندات، بازدید از محل کار و سنجش میزان مواجهه با عوامل زیان‌آور فیزیکی، شیمیایی یا بیولوژیکی، در نهایت با رای اکثریت اعضا، سخت و زیان‌آور بودن شغل را تایید یا رد می‌کنند.

طبق قانون، سابقه کار در این مشاغل با ضریب ۱.۵ برابر محاسبه می‌شود؛ به این معنی که هر ۲۰ سال کار متوالی یا ۲۳.۴ سال کار متناوب در چنین مشاغلی، معادل ۳۰ یا ۳۵ سال سابقه بیمه خواهد بود و فرد می‌تواند بدون شرط سنی بازنشسته شود. البته شرط اصلی، پرداخت ۴ درصد حق بیمه اضافه بابت هر سال کار سخت و زیان‌آور است که قانون‌گذار آن را بر عهده کارفرما گذاشته است. در صورتی که کارفرما از پرداخت این مبلغ خودداری کند، تامین اجتماعی می تواند با ابزارهای اجرایی خود آن را از کارفرما دریافت کند. در صورتی که تامین اجتماعی در دریافت این مبلغ عاجز بوده و بر خلاف قانون بازنشستگی کارگر را منوط به دریافت حق بیمه سخت و زیان آور بکند کارگر می تواند در دیوان عدالت اداری علیه سازمان تامین اجتماعی طرح شکایت کند. همچنین کارگر می‌تواند شخصا آن را پرداخت کرده و سپس با شکایت در اداره کار آن مبلغ را از کارفرما مطالبه کند.

نکته مهم این است که صرف عنوان شغلی در لیست بیمه یا قرارداد کاری، به معنی سخت و زیان‌آور بودن آن نیست. حتی اگر شغلی در لیست مصوب گروه «ب» (مشاغل ماهیتا سخت و زیان‌آور) آمده باشد، باز هم باید شرایط واقعی محیط کار فرد و میزان مواجهه با عوامل زیان‌آور بررسی و تایید شود. همچنین، هرگونه تغییر شرایط محیط کار که باعث حذف یا کاهش عوامل زیان‌آور شود، می‌تواند باعث خروج آن شغل از فهرست مشاغل سخت و زیان‌آور گردد.

آیا بازنشستگی عادی مانع استفاده از مزایای سخت و زیان‌آور می‌شود؟

اشتغال در مشاغل سخت و زیان‌آور که به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم سلامت جسمی و روانی کارگران را تهدید می‌کند، آثار و عوارض خود را در طول سال‌های خدمت برجای می‌گذارد. این آسیب‌ها با بازنشستگی عادی از بین نمی‌رود و به همین دلیل قانون‌گذار این موضوع را به‌عنوان «حق مکتسبه» کارگر به رسمیت شناخته است.

طبق ماده ۷۶ قانون تامین اجتماعی و اصلاحات بعدی آن، سوابق اشتغال در مشاغل سخت و زیان‌آور با ضریب ۱.۵ محاسبه می‌شود. این حق حتی بعد از بازنشستگی عادی نیز باقی است و بازنشستگی به شیوه معمول، مانع اعمال آن نمی‌شود. بنابراین کارگری که پیش‌تر در مشاغل سخت و زیان‌آور فعالیت داشته ولی به هر دلیل به شکل عادی بازنشسته شده است، می‌تواند درخواست بررسی سخت و زیان‌آور بودن سوابق خود را ارائه دهد. در صورت تایید کمیته بدوی و تجدیدنظر سختی کار، این سوابق در سیستم بیمه و حکم بازنشستگی اصلاح خواهد شد و مستمری نیز بر اساس آن مجددا محاسبه می‌شود.

رای وحدت رویه شماره ۴ مورخ ۱۳۸۸/۱/۱۶ و رای شماره ۲۲۵ مورخ ۱۳۸۹/۶/۲۲ هیات عمومی دیوان عدالت اداری نیز صراحتا بیان می‌کند که بازنشستگی عادی، مانع استفاده بازنشسته از مزایای اشتغال در مشاغل سخت و زیان‌آور نیست.

شرایط لازم برای درخواست بازنشستگی سخت و زیان‌آور بعد از بازنشستگی عادی

بعد از بازنشستگی عادی، برخی از بیمه‌شدگان این تصور را دارند که دیگر امکان استفاده از مزایای سخت و زیان‌آور وجود ندارد؛ در حالی که طبق ماده ۷۶ قانون تامین اجتماعی، اصلاحات بعدی آن و همچنین آرای وحدت رویه دیوان عدالت اداری، سوابق اشتغال در مشاغل سخت و زیان‌آور یک «حق مکتسبه» محسوب می‌شود و بازنشستگی عادی مانع بهره‌مندی از این حق نیست.

افرادی که در طول دوران اشتغال خود، به‌طور تمام‌وقت یا بخشی از سوابقشان در مشاغل سخت و زیان‌آور بوده، می‌توانند حتی پس از بازنشستگی نیز درخواست بررسی و اعمال این سوابق را ارائه دهند. شرط اصلی، احراز و تایید اشتغال در این مشاغل توسط کمیته‌های بدوی و تجدیدنظر سخت و زیان‌آور است.

در این مسیر، ارائه مدارک معتبر و مستندات شغلی (مانند لیست‌های بیمه، احکام کارگزینی، گواهی اشتغال از کارفرما یا سازمان‌های ذی‌ربط) به اثبات اشتغال در مشاغل سخت و زیان آور کمک می کند. همچنین، تطابق عناوین شغلی درج‌شده در سوابق بیمه با مشاغل واقعی فرد، اهمیت ویژه‌ای دارد. برای اینکه بعد از تایید سخت و زیان آوری مشاغل در کمیته مربوطه، در تامین اجتماعی با مغایرت شغلی مواجه نشود توصیه می شود قبل از درخواست سخت و زیان آور بعد از بازنشستگی عادی، عناوین شغلی مندرج در سوابق بیمه از تامین اجتماعی استخراج شده و طبق همان عناوین شغلی درخواست سخت و زیان آور تکمیل شود.

در صورتی که بین عناوین شغلی واقعی و عناوین شغلی ثبت شده در بیمه مغایرت وجود داشته باشد و این مغایرت احتمال عدم تایید مشاغل سخت و زیان آور را داشته باشد، بیمه‌شده می تواند ابتدا نسبت به اصلاح سوابق شغلی از طریق اداره کار یا سازمان تامین اجتماعی اقدام کند. استخراج عناوین شغلی طول مدت اشتغال بعد از بازنشستگی عادی از طریق پرونده تامین اجتماعی موجود در شعبه مربوطه امکان پذیر است. با توجه به مکانیزه شدن سوابق بیمه، بیمه شده می تواند عناوین شغلی از ابتدای سال ۱۳۹۵ به بعد را در سامانه خدمات آنلاین تامین اجتماعی خود مشاهده کند.
مراحل ثبت و پیگیری درخواست بازنشستگی سخت و زیان‌آور بعد از بازنشستگی عادی

بازنشستگی عادی مانع از استفاده از مزایای مشاغل سخت و زیان‌آور نیست، اما درخواست و اعمال این مزایا پس از بازنشستگی نیازمند طی‌کردن روند قانونی و رعایت شرایط مشخصی است. کارگرانی که پس از بازنشستگی قصد دارند سوابق سخت و زیان‌آور خود را در حکم بازنشستگی لحاظ کنند، باید مراحل زیر را دنبال کنند:

۱. ثبت درخواست بررسی مشاغل در کمیته سخت و زیان‌آور

هر کارگری که ادعا داشته باشد تمام یا قسمتی از سوابق کاری وی سخت و زیان آور بوده باید درخواست بررسی مشاغل خود را در کمیته سخت و زیان آور ارائه کند. متقاضی باید با مراجعه به دبیرخانه کمیته استانی (به‌صورت حضوری یا از طریق سامانه اینترنتی)، فرم شماره ۱ را تکمیل و ثبت کند. این فرم باید دقیقا با عناوین شغلی درج‌شده در سوابق بیمه منطبق باشد تا در مراحل بعدی با مشکل مغایرت عنوان شغلی مواجه نشود.

۲. بازرسی مشترک و بررسی شرایط محیط کار

پس از ثبت درخواست، بازرسی مشترکی توسط بازرس کار و کارشناس بهداشت حرفه‌ای انجام می‌شود تا شرایط کار، میزان مواجهه فرد با عوامل زیان‌آور و مطابقت آن با حدود مجاز سنجیده شود.

۳. بررسی و صدور رای در کمیته بدوی

کمیته بدوی با توجه به گزارش بازرسی، در خصوص تایید یا رد سخت و زیان‌آور بودن شغل تصمیم می‌گیرد و سپس این رای به کارگر و کارفرما ابلاغ می‌شود.

۴. اعتراض به رای کمیته بدوی (در صورت نیاز)

در صورتی که رای کمیته بدوی مطابق نظر متقاضی نباشد، وی می‌تواند ظرف ۱۵ روز از تاریخ ابلاغ، فرم شماره ۴ را برای اعتراض به کمیته تجدیدنظر ارائه کند و در نهایت رای قطعی صادر می‌شود.

۵. ارسال رای قطعی به سازمان تامین اجتماعی

پس از قطعی‌شدن رای، نتیجه به سازمان تامین اجتماعی ارسال می‌شود تا سوابق سخت و زیان‌آور در پرونده بیمه‌ای و حکم بازنشستگی فرد لحاظ شود.

۶. پرداخت ۴٪ حق بیمه مشاغل سخت و زیان‌آور

سازمان تامین اجتماعی میزان ۴٪ حق بیمه مربوط به سوابق سخت و زیان‌آور را محاسبه و به کارفرما ابلاغ می‌کند. در صورتی که کارفرما از پرداخت حق بیمه مشاغل سخت و زیان‌آور امتناع کند، یا کارفرما در دسترس نباشد و امکان وصول حق بیمه مربوطه فراهم نشود، سازمان تامین اجتماعی ممکن است از بازنشستگی بیمه‌شده خودداری کند؛ در حالی که این اقدام برخلاف قانون تامین اجتماعی است. در چنین مواردی، چند راهکار قانونی وجود دارد:

الف) کارگر می‌تواند شخصا حق بیمه سخت و زیان‌آور را پرداخت کرده و سپس برای دریافت آن از کارفرما، در مراجع حل اختلاف اداره کار علیه او طرح شکایت کند. این روش زمانی سریع‌تر به نتیجه می‌رسد که کارفرما در دسترس باشد، اموالی برای توقیف داشته باشد و کارگر توانایی پرداخت اولیه حق بیمه را داشته باشد.

ب) مطابق ماده ۳۶ قانون تامین اجتماعی تاخیر یا عدم پرداخت حق بیمه، مسئولیت و تعهدات سازمان در قبال بیمه‌شده را ساقط نمی‌کند. بنابراین حتی اگر سازمان تامین اجتماعی قادر به وصول حق بیمه از کارفرما نباشد، نباید بازنشستگی بیمه‌شده را مشروط به دریافت حق بیمه سخت و زیان‌آور از کارفرما کند.

در چنین حالتی، کارگر باید با استناد به ماده ۳۶، درخواست بازنشستگی و برقراری مستمری خود را به شعبه تامین اجتماعی ارائه دهد. پس از دریافت پاسخ کتبی از شعبه و در صورت مخالفت، می‌تواند علیه سازمان تامین اجتماعی و شعبه مربوطه در دیوان عدالت اداری طرح شکایت کند.

۷. اعمال اصلاحات در حکم بازنشستگی عادی و پرداخت مابه‌التفاوت مستمری

پس از تکمیل مراحل و تسویه ۴٪ حق بیمه، سازمان تامین اجتماعی موظف است حکم بازنشستگی را اصلاح و مابه‌التفاوت مستمری را از تاریخ احراز شرایط محاسبه و پرداخت کند.

نکات مهم برای موفقیت در درخواست بازنشستگی سخت و زیان‌آور بعد از بازنشستگی عادی

۱. رعایت مهلت‌های قانونی اعتراض

چنانچه در زمان اشتغال درخواست بازنشستگی در مشاغل سخت و زیان‌آور ارائه شده ولی رای کمیته بدوی یا تجدیدنظر منفی بوده است، لازم است به مهلت‌های مقرر قانونی توجه شود. مهلت اعتراض به رای کمیته بدوی ۱۵ روز و مهلت اعتراض به رای کمیته تجدیدنظر در دیوان عدالت اداری ۳ ماه از تاریخ ابلاغ رای می‌باشد. عدم رعایت این مهلت‌ها منجر به قطعیت رای و از بین رفتن حق اعتراض و تجدید نظر خواهی می‌شود.

۲. بررسی و تطبیق سوابق شغلی

پیش از ثبت درخواست، ضروری است عناوین شغلی مندرج در سوابق بیمه با شغل واقعی فرد مطابقت داده شود. مغایرت عناوین شغلی از جمله مهم‌ترین دلایل رد درخواست در کمیته‌های بازنشستگی تامین اجتماعی است. در صورت وجود مغایرت، ابتدا باید نسبت به اصلاح عنوان شغلی از طریق سازمان تامین اجتماعی یا اداره کار اقدام گردد.

۳. ارائه مستندات کامل

اثبات اشتغال در مشاغل سخت و زیان‌آور نیازمند ارائه مستندات معتبر از جمله احکام کارگزینی، گواهی اشتغال به کار، قراردادهای کار، لیست‌های بیمه و گزارش‌های بازرسی بهداشت حرفه‌ای می‌باشد. هرچه مستندات ارائه‌شده جامع‌تر و دقیق‌تر باشد، احتمال پذیرش درخواست افزایش خواهد یافت.

۴. دقت در ثبت‌نام اینترنتی

در حال حاضر در بسیاری از استان‌ها ثبت درخواست به‌صورت اینترنتی انجام می‌شود. لازم است اطمینان حاصل شود که ثبت‌نام در سامانه استان محل اشتغال انجام شده است، زیرا ثبت در سامانه سایر استان‌ها موجب اطاله فرآیند و از دست رفتن زمان قانونی خواهد شد.

راه اندازی سامانه کشوری هم در حال حاضر در جریان است و برخی از استان ها از سامانه کشوری استفاده می کنند. بنابراین ضروری است قبل از ثبت درخواست از اداره کار محل سایت و سامانه درخواست بازنشستگی سخت و زیان آور سوال شود.

۵. پیگیری مستمر فرآیند رسیدگی

دریافت کد رهگیری صرفا آغاز فرآیند است و پیگیری منظم وضعیت پرونده ضروری می‌باشد. در صورت صدور رای منفی، باید بلافاصله و در مهلت مقرر نسبت به ثبت اعتراض اقدام گردد.
در برخی موارد پرونده در جریان رسیدگی به مواردی مانند بایگانی اشتباه و … ناخواسته از جریان رسیدگی خارج می‌شود و منجر به سپری شدن زمان بسیار زیاد و گاهی عدم رسیدگی می‌شود. پیگیری‌ها در زمان‌های مناسب می‌تواند از بروز چنین مشکلاتی پیشگیری کند.

۶. آگاهی از حقوق قانونی بازنشستگی سخت و زیان آور بعد از بازنشستگی عادی

بر اساس آراء وحدت رویه شماره ۴ و ۲۲۵ هیات عمومی دیوان عدالت اداری، بازنشستگی عادی مانع بهره‌مندی از مزایای قانونی مشاغل سخت و زیان‌آور نیست. این حق از جمله حقوق مکتسبه کارگر بوده و در صورت احراز شرایط قانونی، قابل اعمال در سوابق بیمه و حکم بازنشستگی خواهد بود.

پرسش‌های متداول درباره بازنشستگی سخت و زیان‌آور بعد از بازنشستگی عادی

۱. آیا پس از بازنشستگی عادی می‌توان درخواست بازنشستگی سخت و زیان‌آور داد؟

بله. مطابق ماده ۷۶ قانون تامین اجتماعی و آرای وحدت رویه شماره ۴ و ۲۲۵ هیات عمومی دیوان عدالت اداری، بازنشستگی عادی مانع بهره‌مندی از حقوق مکتسبه ناشی از اشتغال در مشاغل سخت و زیان‌آور نیست. در صورت احراز شرایط، امکان اصلاح سوابق و اعمال مزایا در حکم بازنشستگی وجود دارد.

۲. مهلت قانونی برای ثبت درخواست بعد از بازنشستگی عادی چقدر است؟

مهلت و زمان مشخصی برای ثبت درخواست بازنشستگی سخت و زیان آور بعد از بازنشستگی عادی وجود ندارد و بیمه شده بدون محدودیت زمانی می تواند نسبت به درخواست بازنشستگی سخت و زیان آور بعد از بازنشستگی عادی اقدام کند.

۳. آیا تمامی سوابق سخت و زیان‌آور با ضریب ۱.۵ محاسبه می‌شود؟

بله، اما به شرط آنکه این سوابق توسط کمیته‌های سخت و زیان‌آور یا سایر مراجع ذیصلاح تایید شده باشد. بدون تایید رسمی، سازمان تامین اجتماعی هیچ شغلی را سخت و زیان‌آور محسوب نمی‌کند.

۴. در صورت مغایرت عنوان شغلی، چه باید کرد؟

ابتدا باید از طریق سازمان تامین اجتماعی فرم اصلاح عنوان شغلی را تکمیل و مدارک لازم را ارائه دهید. اگر نتیجه نگرفتید، با طرح شکایت در اداره کار و سپس در صورت لزوم در دیوان عدالت اداری، نسبت به اصلاح عنوان شغلی اقدام کنید.

۵. آیا پرداخت ۴ درصد حق بیمه سخت و زیان‌آور بر عهده کارگر است؟

خیر. این مبلغ بر اساس قانون بر عهده کارفرماست. در صورت تعطیلی یا عدم دسترسی به کارفرما، سازمان تامین اجتماعی موظف به پیگیری و وصول مبلغ از طرق قانونی است و نباید این موضوع مانع بازنشستگی کارگر شود.

۶. مراحل ثبت درخواست سختی کار چگونه است؟

ثبت درخواست معمولا به صورت اینترنتی در سامانه استانی انجام می‌شود. پس از تکمیل فرم شماره ۱ و ارائه مدارک، پرونده در کمیته بدوی بررسی شده و در صورت رد درخواست، امکان اعتراض از طریق فرم شماره ۴ یا ثبت اینترنتی اعتراض وجود دارد.

۷. اگر سابقه سخت و زیان‌آور به صورت متناوب باشد، آیا باز هم امکان بازنشستگی بدون شرط سنی وجود دارد؟

بله. در صورت داشتن ۲۳ سال و ۴ ماه سابقه متناوب در مشاغل سخت و زیان‌آور و اعمال ضریب ۱.۵، سابقه به ۳۵ سال تبدیل می‌شود که برای بازنشستگی بدون شرط سنی کافی است.